Biologiczne podstawy produkcji roślinnej

Celem przedmiotu jest zapoznanie studentów z czynnikami biotycznymi i abiotycznymi wpływającymi na produkcję roślinną i jakość surowców roślinnych przeznaczonych do przetwórstwa, z podstawowymi wymaganiami roślin uprawnych oraz możliwością ingerencji człowieka w pozyskiwanie surowców dla wybranych gałęzi przemysłu spożywczego. Celem przedmiotu jest także zapoznanie studentów z budową komórki, tkanek i funkcją morfologicznych części roślin, które mogą stanowić surowce do przetwórstwa.

Treść kształcenia

Rola roślin w przyrodzie i gospodarce człowieka. Rozmieszczenie składników odżywczych, technicznych, barwników, kwasów organicznych i witamin oraz alkaloidów i glikozydów w komórce; podstawowe procesy biochemiczne zachodzące w roślinach. Czynniki wpływające na intensywność i produktywność fotosyntezy.

Czynniki abiotyczne wpływające na produkcję roślinną: czynniki klimatyczne i topograficzno-glebowe; wartość bonitacyjna gleb – klasy bonitacyjne i kompleksy przydatności rolniczej gleb.

Niektóre przyrodnicze wymagania roślin uprawnych – długość okresu wegetacji, okresy rozwojowe, fazy rozwojowe roślin, okresy krytyczne, fotoperiodyzm, rośliny ekstensywne i intensywne, rola i wykorzystanie wody glebowej przez rośliny, wymagania odnośnie pH gleby.

Źródła i rodzaje zmienności roślin. Zmienność dziedziczna, środowiskowa i rozwojowa. Wpływ rozmnażania wegetatywnego i generatywnego na zmienność roślin. Jednostki systematyczne roślin: odmiana, klon, populacja, gatunek, rasa chemiczna; zjawisko heterozji i otrzymywanie roślin transgenicznych, zjawisko allelopatii, zmianowanie i płodozmian.

Charakterystyka biologiczno-rolnicza surowców roślinnych. Wymagania klimatyczno- glebowe i agrotechniczne; wpływ warunków i terminu zbioru, na jakość surowców.

•rośliny oleiste

•rośliny zbożowe

•rośliny okopowe

•warzywa i owoce

Budowa komórki, funkcje poszczególnych organelli komórkowych.

Budowa i rodzaje tkanek roślinnych.

Części morfologiczne roślin, budowa i ich funkcje, systemy korzeniowe roślin uprawnych, rodzaje pędów, liści i owoców.

Burak cukrowy – morfologia rośliny, budowa anatomiczna korzenia, różnice pomiędzy burakiem cukrowym a pastewnym.

Ziemniak – morfologia rośliny, budowa anatomiczna bulwy, cechy charakterystyczne odmian ziemniaków, podział ze względu na sposób użytkowania.

Zboża – morfologia roślin, wspólne cechy botaniczne zbóż, budowa morfologiczna i anatomiczna ziarniaka.

Warzywa i owoce – cechy morfologiczne, rodzaje dojrzałości warzyw i owoców przeznaczonych do określonych kierunków przerobu.

Rośliny oleiste – charakterystyka botaniczna, budowa morfologiczna i anatomiczna nasion podstawowych surowców przemysłu olejarskiego.

Literatura podstawowa:

1. Jasińska Z., Kotecki A. Szczegółowa uprawa roślin, Wyd. AR w Wrocławiu, Wrocław 2003.

2. Michalik B. Podstawy hodowli roślin ogrodniczych, Skrypt AR w Krakowie, 1997.

3. Produkcja i pozyskiwanie surowców żywnościowych, praca zbiorowa pod red. A. Dzień, wyd. FORMAT-AB, Warszawa, 1998.

Literatura uzupełniająca:

4. Szweykowska A., Szweykowski J., Botanika, PWN Warszawa 2003.

5. Środowiskowe aspekty stosowania nawozów i środków ochrony roślin w rolnictwie, praca zbiorowa pod red. B. Filipek-Mazur, Wyd. UR w Krakowie, Kraków 2011.

Wiedza

Zna i tłumaczy rolę roślin w przyrodzie, poszczególne składniki komórki roślinnej oraz procesy biochemiczne zachodzące w roślinach, a także definiuje jednostki systematyczne roślin.

Wskazuje czynniki abiotyczne wpływające na produkcję roślinną, opisuje wartość bonitacyjną gleb oraz charakteryzuje niektóre przyrodnicze wymagania roślin, charakteryzuje także pod względem biologiczno-rolniczym surowce roślinne.

Zna źródła i rodzaje zmienności genetycznej i środowiskowej, zjawisko allelopatii oraz heterozji i podstawy transgenezy organizmów roślinnych.

Umiejętności

Wykorzystując wiedzę o budowie komórki i organizmów roślinnych potrafi rozróżnić komórkę roślinną od zwierzęcej oraz ukierunkować możliwość wykorzystania organizmów roślinnych w technologii żywności.

Potrafi posługiwać się mikroskopem i przygotować preparat mikroskopowy.

Na podstawie morfologii, budowy anatomicznej oraz cech charakterystycznych roślin uprawnych potrafi rozpoznać odmiany użytkowe ziemniaków i buraków, podstawowe zboża uprawiane w Polsce, rozróżnić rodzaje dojrzałości warzyw i owoców przeznaczonych do określonych kierunków przerobów oraz rozpoznać i nazwać nasiona roślin oleistych.

Kompetencje społeczne

Potrafi pracować w grupie i ma zdolność do wyrażania obiektywnych ocen pracy swojej oraz zespołu

Wykazuje postawę szacunku wobec świata roślin i docenia rolę roślin w życiu człowieka

Na ocenę 2

Nie zna podstawowej roli roślin w przyrodzie i nie potrafi wskazać poszczególnych składników komórki roślinnej. Nie potrafi wyjaśnić procesów biochemicznych zachodzących w roślinach. Nie potrafi zdefiniować jednostek systematycznych roślin.

Nie potrafi wymienić czynników wpływających na produkcję roślinną oraz nie potrafi opisać wartości bonitacyjnej gleb, a także nie charakteryzuje wymagań przyrodniczych roślin. Nie potrafi scharakteryzować surowców roślinnych pod względem biologiczno-rolniczym.

Nie zna źródeł i rodzaju zmienności genetycznej i środowiskowej, zjawiska heterozji i allelopatii oraz podstaw transegenezy.

Nie potrafi rozróżnić komórkę roślinną od zwierzęcej oraz ukierunkować możliwość wykorzystania organizmów roślinnych w technologii żywności na podstawie wiedzy o budowie komórki i organizmów roślinnych.

Nie potrafi posługiwać się mikroskopem i nie potrafi przygotować preparatu mikroskopowego.

Nie potrafi rozpoznać cech użytkowych ziemniaków i buraków, podstawowych zbóż uprawianych w Polsce, rozróżnić rodzaju dojrzałości warzyw i owoców przeznaczonych do określonych kierunków przerobów oraz rozpoznać i nazwać nasiona roślin oleistych,

na podstawie morfologii, budowy anatomicznej oraz cech charakterystycznych roślin uprawnych.

Nie potrafi pracować w grupie, nie wyraża obiektywnych ocen pracy swojej oraz zespołu.

Nie wykazuje postawy szacunku wobec świata roślin i nie docenia roli roślin w przyrodzie.

Na ocenę 3

Zna podstawową rolę roślin w przyrodzie i potrafi wskazać niektóre składniki komórki roślinnej. Potrafi wymienić niektóre procesy biochemiczne zachodzące w roślinach, ale nie potrafi ich wyjaśnić. Nie potrafi zdefiniować jednostek systematycznych.

Potrafi wymienić niektóre czynniki wpływające na produkcję roślinną, nie potrafi opisać wartość bonitacyjną gleb. Potrafi scharakteryzować podstawowe wymagania przyrodnicze roślin oraz potrafi wymienić surowce roślinne, bez charakteryzacji pod względem biologiczno-rolniczym.

Zna niektóre źródła zmienności genetycznej i środowiskowej. Wyjaśnia zjawiska heterozji i allelopatii, ale nie umie podać przykładów.

Zna budowę komórki roślinnej i zwierzęcej.

Zna podstawową budowę mikroskopu, ale nie potrafi się nim posługiwać. Wie, jaki przyrządy potrzebne są do wykonania preparatu i potrafi wykonać najprostszy preparat.

Potrafi na podstawie cech charakterystycznych rozpoznać wybrane zboża uprawiane w Polsce. Potrafi rozróżnić dojrzałości warzyw i owoców oraz nazwać nasiona roślin oleistych.

Potrafi pracować w grupie, umie rozplanować pracę w zespole.

Wykazuje szacunek wobec świata roślin, ale nie docenia ich roli w przyrodzie i życiu człowieka.

Na ocenę 4

Zna podstawową rolę roślin w przyrodzie i potrafi wskazać poszczególne składniki komórki roślinnej. Potrafi wymienić procesy biochemiczne zachodzące w roślinach, ale nie potrafi ich wyjaśnić. Potrafi zdefiniować jednostki systematyczne roślin.

Potrafi wymienić czynniki wpływające na produkcję roślinną, oraz potrafi opisać wartość bonitacyjną gleb. Potrafi scharakteryzować podstawowe wymagania przyrodnicze roślin oraz potrafi wymienić surowce roślinne, bez charakteryzacji pod względem biologiczno-rolniczym.

Zna źródła zmienności genetycznej i środowiskowej. Wyjaśnia zjawiska heterozji i allelopatii oraz podaje przykłady tych zjawisk.

Na podstawie wiedzy o budowie komórki potrafi rozróżnić komórkę roślinną od zwierzęcej oraz potrafi wymienić organy, organizmy roślinne wykorzystywane w technologii żywności.

Zna podstawową budowę mikroskopu i potrafi się nim posługiwać. Wie, jaki przyrządy potrzebne są do wykonania preparatu i potrafi wykonać najprostszy preparat.

Na podstawie morfologii i cech charakterystycznych potrafi rozpoznać niektóre cechy użytkowe ziemniaków i buraków oraz niektóre zboża uprawiane w Polsce. Potrafi rozróżnić dojrzałości warzyw i owoców oraz nazwać nasiona roślin oleistych.

Potrafi pracować w grupie, umie rozplanować pracę w zespole oraz obiektywnie ocenia swoją pracę i zespołu.

Wykazuje szacunek wobec świat roślin i docenia ich rolę w przyrodzie.

Na ocenę 5

Zna podstawową rolę roślin w przyrodzie i potrafi wskazać poszczególne składniki komórki roślinnej. Potrafi wymienić procesy biochemiczne zachodzące w roślinach, i je wyjaśnić. Potrafi zdefiniować jednostki systematyczne roślin.

Potrafi wymienić czynniki wpływające na produkcję roślinną, oraz potrafi opisać wartość bonitacyjną gleb. Potrafi scharakteryzować podstawowe wymagania przyrodnicze roślin oraz potrafi scharakteryzować surowce roślinne pod względem biologiczno-rolniczym.

Zna źródła zmienności genetycznej i środowiskowej. Wyjaśnia zjawiska heterozji i allelopatii oraz podaje przykłady tych zjawisk. Zna podstawy transegenezy, potrafi podać przykłady.

Na podstawie wiedzy o budowie komórki potrafi rozróżnić komórkę roślinną od zwierzęcej oraz potrafi ukierunkować możliwość wykorzystania organizmów roślinnych w technologii żywności.

Potrafi bez pomocy prowadzącego przeprowadzić obserwacje mikroskopową i oraz wykonać preparat, używając barwników.

Na podstawie morfologii, budowy anatomicznej oraz cech charakterystycznych potrafi rozpoznać cechy użytkowe ziemniaków i buraków oraz zboża uprawiane w Polsce. Potrafi rozróżnić dojrzałości warzyw i owoców oraz nazwać nasiona roślin oleistych. Potrafi dopasować surowce roślinne do określonych kierunków przerobu.

Potrafi pracować w grupie, umie rozplanować pracę w zespole oraz obiektywnie ocenia swoją pracę i zespołu i wyciąga z niej wnioski.

Wykazuje szacunek wobec świat roślin i docenia ich rolę w przyrodzie i życiu człowieka, a także swoją postawą mobilizuje innych do docenia roli roślin w naszym życiu.