Ochrona przyrody

Cele przedmiotu:

Poznanie podstawowych zagadnień dotyczących ochrony bio- i georóżnorodności oraz obiektów cennych dla dziedzictwa przyrodniczego Europy występujących w Polsce. Umiejętność posługiwanie się skutecznymi instrumentami ochrony przyrody i stosowania zdobytej wiedzy w podejmowaniu decyzji politycznych i gospodarczych.

Treści merytoryczne przedmiotu:

Przyroda jako zbiór różnorodnych wartości: ekonomicznych, poznawczych, edukacyjnych, estetycznych. Różnorodność biologiczna i krajobrazowa jako główny cel ochrony przyrody. Metody oceny oraz ochrony żywych zasobów przyrody. Konwencje międzynarodowe i deklaracje w sprawie ochrony bioróżnorodności. Strategia ochrony przyrody Unii Europejskiej. Sieć ekologiczna Natura 2000. Ochrona dziedzictwa geologicznego. Ochrona przyrody w Polsce (zagrożenie różnorodności biologicznej, organizacja, formy ochrony, akty prawne).

Tematy wykładów:

1. Przyroda jako zbiór różnorodnych wartości.Metody ochrony zasobów przyrody.

2. Różnorodność biologiczna jako główny cel ochrony przyrody. Konwencja o różnorodności biologicznej.

3. Inne konwencje międzynarodowe i deklaracje dotyczące ochrony przyrody. Strategia ochrony przyrody Unii Europejskiej. Dyrektywy Ptasia i Siedliskowa.4. Paneuropejska Sieć Ekologiczna (Natura 2000, Emerald). Priorytetowość siedlisk i gatunków. Kryteria wyznaczania obszarów Natura 2000 - OSO i SOO.

5. Charakterystyka siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Siedliskowej występujących w Polsce - siedliska morskie i przybrzeżne, nadmorskie i śródlądowe solniska i wydmy, wody słodkie i torfowiska.

6. Charakterystyka siedlisk - murawy, łąki, ziołorośla, wrzosowiska i zarośla, ze szczególnym uwzględnieniem siedlisk półnaturalnych.

7. Charakterystyka siedlisk - lasy i bory.

8. Gatunki priorytetowe roślin i zwierząt z Załącznika II DS występujące w Polsce.

9. Regulacje prawne dotyczące ochrony przyrody w Polsce. Ustawa o ochronie przyrody. Formy ochrony przyrody.

10. Parki narodowe i rezerwaty przyrody (zadania, funkcjonowanie, organizacja, przepisy porządkowe).

11. Parki krajobrazowe, obszary Natura 2000, obszary chronionego krajobrazu, pomniki przyrody, stanowiska dokumentacyjne, użytki ekologiczne i zespoły przyrodniczo-krajobrazowe (zadania, funkcjonowanie, organizacja, przepisy porządkowe).

12. Zagrożenie flory i fauny Polski. Czerwone listy i księgi. Ochrona gatunkowa w Polsce. Restytucja zagrożonych gatunków.

13. Struktura organizacyjna służb ochrony przyrody i system jej finansowania. Ochrona terenów zieleni i zadrzewień.

14. Ochrona krajobrazu i dziedzictwa geologicznego (geoochrona). Programy GEOSITES i GEOPARKS.

15. Najważniejsze zabytki przyrody nieożywionej w Polsce i ich ochrona. Zaliczenie wykładów.

Tematy ćwiczeń:

1. Ścieżki dydaktyczno-przyrodnicze – projektowanie, przykłady.

2. Krytyczna analiza rozdziału "Uwarunkowania przyrodnicze" w "Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy ……".

3. Przegląd czasopism i stron internetowych dotyczących ochrony przyrody.

4. Międzynarodowe rezerwaty biosfery UNESCO w Polsce. Najcenniejsze walory przyrodnicze, naukowe i kulturowe Międzynarodowego Rezerwatu Biosfery Babia Góra.

5. Walory przyrodnicze, naukowe i kulturowe Międzynarodowych Rezerwatów Biosfery: Tatry, Karkonosze, Karpaty Wschodnie i Białowieża (referaty studentów).

6. Rezerwaty Biosfery: Słowiński, Puszcza Kampinoska, Polesie Zachodnie i Jezioro Łuknajno (referaty studentów).

7. Parki Narodowe: Biebrzański, Wigierski, Narwiański, Ujście Warty i Park Krajobrazowy Dolina Baryczy jako przykłady obszarów wymienionych na liście Ramsarskiej (referaty studentów).

8. Cele i zasady sporządzania planów ochrony terenów chronionych. Przykładowe plany ochrony parków narodowych.

9. Przegląd czerwonych list i ksiąg roślin i zwierząt.

10. Charakterystyka (występowanie, zagrożenie i ochrona) wybranych gatunków ssaków wymienionych w załączniku II Dyrektywy Siedliskowej i opisanych w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt (referaty studentów).

11. Charakterystyka wybranych gatunków ptaków wymienionych w załączniku I Dyrektywy Ptasiej i opisanych w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt (referaty studentów).

12. Charakterystyka wybranych gatunków ryb i bezkręgowców wymienionych w załączniku II Dyrektywy Siedliskowej i opisanych w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt (referaty studentów).

13. Charakterystyka wybranych gatunków roślin naczyniowych wymienionych w załączniku II Dyrektywy Siedliskowej i opisanych w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt (referaty studentów).

14. Prezentacja najlepszych ścieżek dydaktyczno-przyrodniczych przygotowanych przez studentów.

15. Omówienie przygotowanych przez studentów ścieżek dydaktyczno-przyrodniczych. Zaliczenie ćwiczeń.

Ćwiczenia terenowe:

Babiogórski Park Narodowy - muzeum przyrodnicze, alpinarium, siedliska i gatunki c

Literatura podstawowa:

Wiśniewski J., Gwiazdowicz D. J. 2004. Ochrona przyrody, AR, Poznań.

Symonides E. 2007. Ochrona przyrody. UW Warszawa.

Literatura uzupełniająca:

Grzegorczyk M., Perzanowska J., Kijas Z. J. OFMconv, Mirek Z. 2002. Mówić o ochronie przyrody, zintegrowana wizja ochrony przyrody. IOP PAN, ISF, IB PAN, Kraków.

Żarska B. 2005. Ochrona Krajobrazu. SGGW, Warszawa

Makomaska-Juchiewicz M., Tworek S. 2003. Ekologiczna sieć NATURA 2000. Problem czy szansa. IOP PAN, Kraków.

Kaźmierczakowa R., Zarzycki K. (red.) 2001. Polska Czerwona Księga Roślin, PAN, Kraków.

Głowaciński Z. (red.). 2001. Polska Czerwona Księga Zwierząt - Kręgowce, PWRiL 2001, Warszawa.