Biomonitoring środowiska

KIERUNEK STUDIÓW: Ochrona Środowiska, Rolnictwo / ECTS: 2/ 3 / semestr: 7

Profil: ogólnoakademicki / Forma i poziom: SI

status: kierunkowy/fakultatywny

Wymagania wstępne: podstawowa wiedza biologiczna

Biologiczna kontrola jakości środowiska. Fitoindykacja - znaczenie roślin jako organizmów wskaźnikowych o stanie środowiska. Wykorzystanie zwierząt dla potrzeb biomonitoringu. Biomonitoring w różnych ekosystemach.

Student zdobywa umiejętności posługiwania się biowskaźnikami do oceny zanieczyszczenia środowisk. Przedmiot poszerza kompetencje inżynierskie w zakresie biologicznego monitoringu środowiska.

Wykłady:

1. Biologiczna kontrola jakości środowiska (biomonitoring): definicje, zadania

2. Przepisy prawne krajowe i unijne regulujące kwestie biomonitoringu.

3. Biomonitoring na świecie, w Unii Europejskiej oraz w Polsce: instytucje odpowiedzialne, formy.

4. Procedury i normy w biomonitoringu.

5. Metody pasywne.

6. Metody aktywne.

7. Rodzaje wskaźników biologicznych i ich zastosowanie w monitoringu powietrza, wody i gleb.

8. Wskaźniki akumulujące.

9. Wskaźniki efektu toksykologicznego.

10. Wskaźniki ekologiczne.

11. Biomarkery ekspozycji.

12. Biomarkery efektów.

13. Biomarkery wrażliwości.

14. Szacowanie ryzyka dla środowiska.

15. Ocena skutków działania substancji chemicznych na środowisko

Ćwiczenia:

1. Biomonitoring środowiska glebowego z wykorzystaniem mikroorganizmów.

2. Mikro- i mezofauna bezkręgowców w biomonitoringu gleb.

3. Makrofauna bezkręgowców w biomonitoringu gleb.

4. Kręgowce i inne organizmy żywe w biomonitoringu gleb.

5. Biomonitoring zanieczyszczeń wód, z wykorzystaniem mikroorganizmów.

6. Wykorzystanie makrobezkręgowców w ocenie jakości wód.

7. Kręgowce i inne organizmy wodne jako organizmy monitorowe.

8. System saprobowy jako historyczne podejście do oceny stanu wód

9. Indeksy bioróżnorodności w ocenie jakości wód

10. Indeksy biotyczne w biomonitoringu wód

11. Biomonitoring zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego z wykorzystaniem mikroorganizmów.

12. Glony i grzyby w biomonitoringu powietrza.

13. Ocena stanu powietrza z użyciem porostów, mchów i roślin.

14. Organizmy żywe w ocenie efektywności technik bioremediacji gleb.

15. Organizmy żywe w ocenie efektywności bioremediacji wód.

Struktura aktywności studenta:

zajęcia realizowane z bezpośrednim udziałem prowadzącego 35 godz.

w tym:

wykłady 15 godzin

ćwiczenia i seminaria 15 godz.

konsultacje 2 godz.

udział w badaniach 0 godz.

obowiązkowe praktyki i staże 0 godz.

udział w egzaminie i zaliczeniu 3 godz.

e-learning 0 godz.

praca własna 25 / 55 godz.

Podstawowa:

1. Traczewska T. „Biologiczne metody oceny skażenia środowiska”. Wrocław 2011, 212 ss.

2. Zimny H., „Ekologiczna ocena stanu środowiska - bioindykacja i biomonitoring”. ARW, Warszawa, 2006

Uzupełniająca:

1. Cortet Jerome, Annette Gomot-De Vauflery, Nicole Poinsot-Balaguera, Lucien Gomot, Christine Texier, Daniel Cluzeau. “The use of invertebrate soil fauna in monitoring pollutant effects”. Eur. J. Soil Biol., 1999, 35 (3) 115-134.

2. Gospodarek J., Petryszak P., Kołoczek H. 2016. The effect of the bioremediation of soil contaminated with petroleum derivatives on the occurrence of epigeic and edaphic fauna. Bioremediation Journal Vol. 20 (1), 38-53. DOI:10.1080/10889868.2015.1096899

Wiedza:

- zna podstawowe pojęcia z zakresu biomonitoringu,

- posiada wiedzę na temat przepisów prawnych, procedur i instytucji odpowiedzialnych za prowadzenie monitoringu biologicznego

-zna podstawowe metody biomonitoringu oraz rodzaje wskaźników wykorzystywanych w ocenie stanu środowiska, jak również potrafi na ich podstawie oszacować ryzyko dla środowiska

Umiejętności:

-student umie sporządzić mapy porostowe dla biomonitoringu,

- potrafi zidentyfikować główne grupy lub gatunki organizmów wykorzystywanych w biomonitoringu

- potrafi przeanalizować pobrane próby glebowe lub wodne pod kątem organizmow wskaźnikowych

- jest w stanie ocenić stan wód, gleb i powietrza na podstawie istniejących skal, norm i indeksów

Kompetencje społeczne:

- potrafi rozwiązywać stawiane problemy

- ma świadomość znaczenia społecznego, gospodarczego i środowiskowego biomonitoringu a także dostrzega potrzebę podejmowania odpowiednich działań zaradczych

Wykłady:

egzamin pisemny ograniczony czasowo - pytania otwarte i zamknięte

Przyjęto procentową skalę oceny efektów kształcenia, definiowaną w sposób następujący:

1. Ocena niedostateczna (2,0): wystawiana jest wtedy, jeśli w zakresie co najmniej jednej z trzech składowych (W, U lub K) przedmiotowych efektów kształcenia student uzyska mniej niż 55% obowiązujących efektów dla danej składowej.

2. Ocena dostateczna (3,0): wystawiana jest wtedy, jeśli w zakresie każdej z trzech składowych (W, U lub K) efektów kształcenia student uzyska przynajmniej 55% obowiązujących efektów dla danej składowej.

3. Ocena ponad dostateczna (3,5): wystawiana jest na podstawie średniej arytmetycznej z trzech składowych (W, U lub K) efektów kształcenia (średnio 61-70%).

4. Podobny sposób obliczania ocen jak przedstawiony w pkt. 3 przyjęto dla ocen dobrej (4,0 - średnio 71-80%), ponad dobrej (4,5 - średnio 81-90%) i bardzo dobrej (5,0 - średnio >90%).

Ćwiczenia:

- oceny za sporządzenie map porostowych oraz diagnostyki uszkodzeń roślin pod wpływem zanieczyszczenia powietrza,

- ocena umiejętności diagnozowania bezkręgowców wykorzystywanych w biomonitoringu

- zaliczenie pisemne ograniczone czasowo - pytania otwarte i zamknięte

Ocena podsumowująca z ćwiczeń jest średnią z wymienionych powyżej

Ocena końcowa = 0,6 x ocena z egzaminu (wykłady) + 0,4 x ocena podsumowująca (ćwiczenia)

UWAGA: Prowadzący zajęcia, na podstawie stopnia opanowania przez studenta obowiązujących treści programowych danego przedmiotu, w oparciu o własne doświadczenie dydaktyczne, formułuje ocenę, posługując się podanymi wyżej kryteriami formalnymi.