Ochrona przyrody

KIERUNEK STUDIÓW: OCHRONA ŚRODOWISKA / ECTS: 5 / semestr: 4

Profil: ogólnoakademicki / Forma i poziom: NI

status: kierunkowy

Wymagania wstępne: brak

Celem przedmiotu jest poznanie podstawowych zagadnień dotyczących ochrony bio- i georóżnorodności oraz obiektów cennych dla dziedzictwa przyrodniczego Europy występujących w Polsce.

Program nauczania obejmuje definicję bioróżnorodności oraz metody jej ochrony, podstawowe przepisy prawa międzynarodowego i krajowego dotyczące ochrony siedlisk przyrodniczych i gatunków, najważniejsze aspekty ochrony gatunkowej i obszarowej, formy ochrony przyrody wchodzące w skład krajowego systemu ochrony i objęte ochroną międzynarodową oraz charakterystykę, zagrożenia i sposoby ochrony wybranych siedlisk i gatunków chronionych w Unii Europejskiej.

Wykłady:

1. Motywy ochrony przyrody. Przyroda Polski na tle przyrody Europy.

2. Konwencje międzynarodowe dotyczące ochrony przyrody. Strategia ochrony przyrody Unii Europejskiej. Dyrektywy Ptasia i Siedliskowa.

3. Paneuropejska Sieć Ekologiczna (Natura 2000, Emerald). Przedmioty ochrony. Priorytetowość siedlisk i gatunków. Kryteria wyznaczania obszarów Natura 2000 - OSO i SOO.

4. Charakterystyka wybranych siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Siedliskowej występujących w Polsce.

5. Gatunki priorytetowe roślin i zwierząt z Załącznika II Dyrektywy Siedliskowej występujące w Polsce.

6. Regulacje prawne dotyczące ochrony przyrody w Polsce. Ustawa o ochronie przyrody. Formy ochrony przyrody. Ochrona obszarowa.

7. Struktura organizacyjna służb ochrony przyrody i system jej finansowania. Ochrona terenów zieleni i zadrzewień.

8. Ochrona krajobrazu i dziedzictwa geologicznego (geoochrona). Programy GEOSITES i GEOPARKS. Najważniejsze zabytki przyrody nieożywionej w Polsce i ich ochrona.

Ćwiczenia:

1. Ścieżki dydaktyczno-przyrodnicze – projektowanie, przykłady. Przegląd czasopism i stron internetowych dotyczących ochrony przyrody.

2. Parki narodowe i rezerwaty przyrody (zadania, funkcjonowanie, organizacja, przepisy porządkowe). Międzynarodowe rezerwaty biosfery UNESCO w Polsce. Najcenniejsze walory przyrodnicze, naukowe i kulturowe Międzynarodowego Rezerwatu Biosfery Babia Góra.

3. Walory przyrodnicze, naukowe i kulturowe Międzynarodowych Rezerwatów Biosfery: Tatry, Karkonosze, Karpaty Wschodnie, Białowieża, Słowiński, Puszcza Kampinoska, Polesie Zachodnie i Jeziora Mazurskie (referaty studentów).

4. Parki krajobrazowe, obszary Natura 2000, obszary chronionego krajobrazu, pomniki przyrody, stanowiska dokumentacyjne, użytki ekologiczne i zespoły przyrodniczo-krajobrazowe (zadania, funkcjonowanie, organizacja, przepisy porządkowe). Parki Narodowe: Biebrzański, Wigierski, Narwiański, Ujście Warty i Park Krajobrazowy Dolina Baryczy jako przykłady obszarów wymienionych na Liście Ramsarskiej (referaty studentów).

5. Cele i zasady sporządzania planów ochrony terenów chronionych. Przykładowe plany ochrony parków narodowych. Zagrożenie flory i fauny Polski. Czerwone listy i księgi. Przegląd czerwonych list i ksiąg roślin i zwierząt.

6. Ochrona gatunkowa w Polsce. Restytucja zagrożonych gatunków. Charakterystyka (występowanie, zagrożenie i ochrona) wybranych gatunków ssaków wymienionych w załączniku II Dyrektywy Siedliskowej i opisanych w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt (referaty studentów).

7. Charakterystyka wybranych gatunków: ptaków (zał. I Dyrektywy Ptasiej) oraz roślin naczyniowych, ryb i bezkręgowców (zał. II Dyrektywy Siedliskowej), opisanych w Polskich Czerwonych Księgach Zwierząt i Roślin (referaty studentów).

8. Omówienie przygotowanych przez studentów projektów ścieżek dydaktyczno-przyrodniczych. Prezentacja najlepszych ścieżek dydaktyczno-przyrodniczych przygotowanych przez studentów. Zaliczenie ćwiczeń.

Ćwiczenia terenowe:

Ochrona przyrody Lasku Wolskiego (rezerwaty przyrody, gatunki i siedliska chronione) i jego znaczenie jako terenu zieleni i miejsca rekreacji dla mieszkańców Krakowa.

Struktura aktywności studenta:

wykłady 15 godz.

ćwiczenia i seminaria 25 godz.

konsultacje 6 godz.

udział w badaniach 0 godz.

obowiązkowe praktyki i staże 0 godz.

udział w egzaminie i zaliczeniu 4 godz.

praca własna (3,3 ECTS) 100 godz.

Podstawowa:

1. Symonides E. 20014. Ochrona przyrody. UW Warszawa.

2. http://natura2000.gdos.gov.pl/

3. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. nr 92 poz. 880 - tekst ujednolicony)

Uzupełniająca:

1. Makomaska-Juchiewicz M., Tworek S. 2003. Ekologiczna sieć NATURA 2000. Problem czy szansa. IOP PAN, Kraków.

2. Kaźmierczakowa R., Zarzycki K., Mirek Z. (red.) 2014. Polska Czerwona Księga Roślin, Instytut Ochrony Przyrody PAN, Kraków.

3. Głowaciński Z. (red.). 2001. Polska Czerwona Księga Zwierząt - Kręgowce, PWRiL 2001, Warszawa.

Po zakończeniu kursu student:

Wiedza:

- ma elementarną wiedzę na temat ochrony bio- i georóżnorodności,

- zna podstawy prawne i organizację ochrony przyrody w Polsce,

- ma podstawową wiedzę o krajowych i międzynarodowych formach ochrony.

Umiejętności:

- potrafi samodzielnie zdobywać wiedzę z zakresu ochrony przyrody korzystając z materiałów dostępnych w książkach (głównie monografiach przyrodniczych), czasopismach i na odpowiednich stronach internetowych,

- potrafi przygotować prezentacje multimedialne na tematy przyrodnicze i odpowiednio je zaprezentować,

- potrafi zaprojektować ścieżkę przyrodniczo-dydaktyczną,

Kompetencje społeczne

- ma przekonanie o potrzebie działań na rzecz ochrony przyrody,

- jest świadomy konieczności przestrzegania praw autorskich.

Wykłady:

egzamin pisemny - test wielokrotnego wyboru i pytania otwarte.

1. Ocena niedostateczna (2,0): wystawiana jest wtedy, jeśli w zakresie co najmniej jednej z trzech składowych (W, U lub K) przedmiotowych efektów kształcenia student uzyska mniej niż 50% obowiązujących efektów dla danej składowej.

2. Ocena dostateczna (3,0): wystawiana jest wtedy, jeśli w zakresie każdej z trzech składowych (W, U lub K) efektów kształcenia student uzyska przynajmniej 50% obowiązujących efektów dla danej składowej.

3. Ocena ponad dostateczna (3,5): wystawiana jest na podstawie średniej arytmetycznej z trzech składowych (W, U lub K) efektów kształcenia (średnio 61-70%).

4. Podobny sposób obliczania ocen jak przedstawiony w pkt. 3 przyjęto dla ocen dobrej (4,0 - średnio 71-80%), ponad dobrej (4,5 - średnio 81-90%) i bardzo dobrej (5,0 - średnio >90%).

Ćwiczenia:

Warunkiem zaliczenia ćwiczeń jest uzyskanie >50 punktów (za projekt indywidualny i prezentacje) i przygotowanie raportu z ćwiczeń terenowych.

1) Projekt indywidualny - max. 80 punktów

Maksymalnie student za projekt może otrzymać za: opis przyrodniczy 10 pkt., szkic ścieżki 5 pkt., koncept ścieżki i wybór przystanków 10 pkt., opis przystanków 20 pkt., tablice przystanków 20 pkt., opracowanie graficzne 10 pkt., spis literatury 5 pkt. W przypadku, gdy za oceniany element student otrzyma 0 pkt., praca uważana jest za niezliczoną.

2) Przygotowanie dwóch prezentacji ustnych - za każdą prezentację student może uzyskać maks. 10 pkt

Ocena końcowa ćwiczeń z przedmiotu jest wystawiana w oparciu o łączną liczbę punktów otrzymanych za prezentacje i projekt:

0-50 pkt. – ndst (2,0);

51-60 pkt. – dst (3,0);

61-70 pkt. – p. dst (3,5);

71-80 pkt. – db (4,0);

81-90 pkt. – p.db (4,5);

91-100 pkt. – bdb (5,0).

Ocena końcowa=0,5 x ocena z egzaminu (wykłady) + 0,5 x ocena zaliczenia ćwiczeń

UWAGA: Prowadzący zajęcia, na podstawie stopnia opanowania przez studenta obowiązujących treści programowych danego przedmiotu, w oparciu o własne doświadczenie dydaktyczne, formułuje ocenę, posługując się podanymi wyżej kryteriami formalnymi.