Gleboznawstwo

KIERUNEK STUDIÓW: ROLNICTWO / ECTS: 5 / semestr: 3

Profil: ogólnoakademicki / Forma i poziom: NI

status: kierunkowy

Wymagania wstępne: brak

Celem przedmiotu jest poznanie właściwości i funkcji gleb w ekosystemach oraz podstaw ich klasyfikacji - typologicznych i użytkowych.

Program nauczania obejmuje: omówienie czynników glebotwórczych i funkcjonowania trójfazowego układu w glebie, charakterystykę elementów fazy stałej gleby (ze szczególnym uwzględnieniem próchnicy) i podstawowych właściwości: fizycznych, fizykochemicznych, chemicznych gleb oraz wprowadzenie do klasyfikacji typologicznych (systematyki gleb Polski i WRB) i użytkowych (bonitacja, kompleksy przydatności rolniczej gleb) gleb.

Wykłady:

1. Definicja gleby i jej wielofunkcyjność. Czynniki glebotwórcze. Charakterystyka skał macierzystych gleb Polski. Występowanie skał macierzystych na terenie Polski i ich wpływ na właściwości gleb.

2. Rola pozostałych czynników glebotwórczych - klimatu, rzeźby terenu i hydrosfery. Rola biosfery, działalności człowieka i czasu na procesy pedogeniczne.

3. Skład fazy stałej gleby, uziarnienie, porowatość, struktura, gęstość. Minerały ilaste i ich znaczenie w glebie.

4. Związki organiczne w glebie, humifikacja, ilość i skład humusu. Funkcje próchnicy w glebie, typy próchnicy, regulacja zawartości.

5. Faza ciekła - rodzaje wody, dostępność dla roślin w różnych glebach. Faza gazowa, powietrze, ODR, właściwości termiczne, regulacja stosunków wodno-powietrznych.

6. Odczyn gleb Polski, przyczyny zakwaszenia gleb. Właściwości sorpcyjne, różne rodzaje sorpcji.

7. Żyzność i zasobność gleb w składniki biogenne. Zagrożenie gleb procesami degradacji.

8. Zmienność pokrywy glebowej Polski, strefowość gleb i nazewnictwo według systematyki WRB.

Ćwiczenia:

1. Klasyfikacja uziarnienia gleb i utworów mineralnych według PTG [2009]. Oznaczenie składu uziarnienia gleby metodą areometryczną Casagrande’a w modyfikacji Prószyńskiego.

2. Prezentacja i oznaczanie podstawowych skał macierzystych gleb Polski. Oznaczanie pH metodą potencjometryczną i zawartości węglanu wapnia w glebie metodą Scheiblera.

3. Typy rodzaje i odmiany struktur glebowych. Kategorie glebowe oraz warstwy i poziomy glebowe według Systematyki gleb Polski (VI wydanie z 2019 roku). Opis i charakterystyka wybranych jednostek taksonomicznych gleb należących do rzędów 1-3 oraz prezentacja najważniejszych skał macierzystych tych gleb.

4. Opis i charakterystyka wybranych jednostek taksonomicznych gleb należących do pozostałych rzędów (4-9) oraz prezentacja najważniejszych skał macierzystych tych gleb. Ustalanie gatunków, rodzajów i typów gleb na podstawie wzorcowych profilów.

5. Podstawy klasyfikacji bonitacyjnej, ustalanie klas bonitacyjnych gleb użytków rolnych i zielonych. Ustalanie kompleksów przydatności rolniczej gleb. Interpretacja i wykorzystanie map glebowo-rolniczych w skali 1:5000 do oceny przydatności gleb do upraw rolniczych, zalesienia, zabudowy terenu (budownictwa i infrastruktury).

6. Ćwiczenia terenowe: prezentacja i opis 5 profilów wybranych typów gleb występujących na obrzeżach miasta Krakowa w Pychowicach lub w Mydlnikach (do wyboru: gleba płowa, gleba brunatna, mada właściwa, mada brunatna, czarna ziemia, rędzina właściwa i rędzina brunatna).

Struktura aktywności studenta:

zajęcia realizowane z bezpośrednim udziałem prowadzącego godz. 47,

1,6 ECTS

w tym:

wykłady 15 godz.

ćwiczenia i seminaria 25 godz.

konsultacje 4 godz.

udział w badaniach 0 godz.

obowiązkowe praktyki i staże 0 godz.

udział w egzaminie i zaliczeniu 3 godz.

praca własna (3,4 ECTS) 103 godz.

Podstawowa:

1. Mocek A. (red.) Gleboznawstwo, PWN, Warszawa 2015.

2. Miechówka A., Zaleski T., Mazurek R., Ciarkowska K., Gąsiorek M., Zadrożny P. Systematyka i waloryzacja rolnicza gleb. Przewodnik do ćwiczeń z gleboznawstwa. Wydawnictwo Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie 2018.

Uzupełniająca:

1. Bednarek R. i in. Badania ekologiczno-gleboznawcze, PWN, Warszawa 2004.

Hillel D. Gleba w środowisku, PWN, Warszawa 2012.

2. Systematyka gleb Polski. 2011. Roczn. Glebozn. 62, 3.

Po zakończeniu studiów student:

Wiedza

- zna elementarną terminologię stosowaną w gleboznawstwie,

- zna podstawowe właściwości gleb,

- wie jakie funkcje pełnią gleby w ekosystemach,

- zna wybrane typy gleb (według Systematyki gleb Polski 2011)

- zna podstawy bonitacji gleb i określania kompleksów przydatności rolniczej gleb,

Umiejętności

- potrafi wykonać odkrywkę glebową i opisać profil,

- potrafi oznaczyć skład granulometryczny gleb, pH oraz zawartość węglanów i zinterpretować wyniki tych oznaczeń,

- posiada umiejętność rozpoznawania najważniejszych skał macierzystych gleb Polski,

- potrafi korzystać z map glebowo-rolniczych,

Kompetencje społeczne:

- efektywnie współdziała w pracy zespołowej w ramach zajęć laboratoryjnych i terenowych.

Wykłady:

egzamin pisemny - test wielokrotnego wyboru i pytania otwarte.

1. Ocena niedostateczna (2,0): wystawiana jest wtedy, jeśli w zakresie co najmniej jednej z trzech składowych (W, U lub K) przedmiotowych efektów kształcenia student uzyska mniej niż 50% obowiązujących efektów dla danej składowej.

2. Ocena dostateczna (3,0): wystawiana jest wtedy, jeśli w zakresie każdej z trzech składowych (W, U lub K) efektów kształcenia student uzyska przynajmniej 50% obowiązujących efektów dla danej składowej.

3. Ocena ponad dostateczna (3,5): wystawiana jest na podstawie średniej arytmetycznej z trzech składowych (W, U lub K) efektów kształcenia (średnio 61-70%).

4. Podobny sposób obliczania ocen jak przedstawiony w pkt. 3 przyjęto dla ocen dobrej (4,0 - średnio 71-80%), ponad dobrej (4,5 - średnio 81-90%) i bardzo dobrej (5,0 - średnio >90%).

Ćwiczenia:

Ocena podsumowująca jest wystawiona w oparciu o oceny: z 2 sprawdzianów, za raport z ćwiczeń terenowych oraz aktywność na ćwiczeniach.

Ocena końcowa=0,5 x pozytywna ocena z egzaminu (wykłady) + 0,5 x pozytywna ocena zaliczenia ćwiczeń

UWAGA: Prowadzący zajęcia, na podstawie stopnia opanowania przez studenta obowiązujących treści programowych danego przedmiotu, w oparciu o własne doświadczenie dydaktyczne, formułuje ocenę, posługując się podanymi wyżej kryteriami formalnymi.