Geologia, geomorfologia i gleboznawstwo

W semestrze letnim treści przedmiotu dotyczyć będą poznania wszystkich funkcji gleby. Poznanie oddziaływania czynników glebotwórczych na przebieg procesu glebotwórczego. Funkcjonowanie trójfazowego układu gleby i rola jego komponentów w kształtowanu właściwości fizycznych w tym hydrofizycznych, fizykochemicznych, chemicznych i biologicznych gleby w tym rola materii organicznej w kształtowaniu odporności gleb na degradację. Studenci poznają i nauczą się opisywać i identyfikować podstawowe jednostki taksonomiczne gleb w oparciu o Systematykę gleb Polski wyd. IV, oraz międzynarodową systematykę gleb WRB stosowaną na mapie gleb świat i powszechnie używaną w opracowaniach polskich i zagranicznych. Tematyka ćwiczeń umożliwi rozpoznawanie gleb na podstawie ich właściwości oraz praktyczne wykorzystanie znajomości waloryzacji użytkowej gleb, a także umiejętności czytania map glebowych i glebowo-rolniczych.

Program wykładów w II semestrze

1. Trójfazowy skład gleby. Skład fazy stałej gleby, jej związek z rodzajem skały. Porowatość, struktura gleby i gęstość. Geneza, budowa i rola minerałów ilastych w glebie.

2. Przemiany związków organicznych w glebie, powstawanie, budowa i skład połączeń próchnicznych w glebie. Funkcje próchnicy w glebie i ich udział w ochronie środowiska przyrodniczego, typy próchnicy – różne podziały

3. Faza ciekła – rodzaje wody, dostępność dla roślin, pF, typy gospodarki wodnej, skład chemiczny. Faza gazowa gleby, skład powietrza, stosunki wodno-powietrzne, ODR, procesy glejowe, biologiczna głębokość gleb, właściwości termiczne.

4. Odczyn gleb Polski – uwarunkowania litologiczne i klimatyczne, kierunki zmian, podział gleb według wartości pH, wpływ odczynu na właściwości gleb Rodzaje sorpcji, sorpcja wymienna kationów, budowa i skład kompleksu sorpcyjnego, źródła ładunków ujemnych – przykłady gleb o różnej PWK, odporność gleb na degradację. Buforowość i odporność gleb na antropopresję

5. Makro- i mikroelementy, formy skladników biogennych. Żyzność gleb, jakość – klasy bonitacyjne, przydatność – kompleksy glebowo-rolnicze

6. Struktura użytkowania gleb Polski. Zmienność pokrywy glebowej Polski, strefowość i nazewnictwo gleb według WRB. Zagrożenie i ochrona gleb przed różnymi rodzajami degradacji.

Program ćwiczeń laboratoryjnych i projektowych

1. Oznaczanie sumy kationów o charakterze zasadowym i kwasowości hydrolitycznej metodą Kappena. Określenie pojemności sorpcyjnej badanych gleb (PWK – T) i stopnia wysycenia kompleksu sorpcyjnego gleby zasadami (V%), udziału jonów glinu i stopnia wysycenia jonami wodorowymi

2. Rozpoznawanie poziomów glebowych systematyki gleb Polski na podstawie ich charakterystyki i monolitów glebowych w Muzeum Gleb (V wydanie z 2011 roku). Rozpoznawanie jednostek taksonomicznych Rzędów 1-4 systematyki gleb Polski (V wydanie z 2011 roku).

3. Rozpoznawanie jednostek taksonomicznych Rzędów 5-11 systematyki gleb Polski (V wydanie z 2011 roku)

4. Ustalanie gatunków, rodzajów i typów gleb na podstawie wzorcowych profilów

5. Podstawy klasyfikacji bonitacyjnej, ustalanie klas bonitacyjnych gleb użytków rolnych i zielonych. Zasady ustalania kompleksów glebowo-rolniczych na wzorcowych profilach

6. Interpretacja i wykorzystanie map glebowo-rolniczych w skali 1:5 000 do oceny przydatności gleb do upraw rolniczych, zalesienia, zabudowy terenu (budownictwa i infrastruktury) oraz ochrony gleb. Zastosowanie praktyczne klasyfikacji gleb według obowiązujących taksonomii międzynarodowych WRB.

Ćwiczenia terenowe:

Ćwiczenia terenowe - z zakresu geologii i petrogafii oraz gleboznawstwa - razem 7 godzin. Ćwiczenia odbywają się na terenie Pychowic, ze względu na możliwość opisania profilów glebowych różnych typów i podtypów gleb wytworzonych na zróżnicowanym podłożu litogenicznym. Lokalizacja zajęć terenowych w tej części Krakowa umożliwia pokazanie budowy geologicznej terenu, efektów procesów geomorfologicznych i zmienności glebowej.

Statystyka przedmiotu:

1. Liczba godzin oraz punktów ECTS - przedmiot obowiązkowy Godziny: 250; ECTS: 10

2. Liczba godzin oraz punktów ECTS - przedmiot do wyboru Godziny: -; ECTS: -

3. Łączna liczba godzin oraz punktów ECTS, którą student uzyskuje poprzez bezpośredni kontakt z nauczycielem akademickim (wykłady, ćwiczenia, seminaria....) Godziny: 64; ECTS: 2,56

4. Łączna liczba godzin oraz punktów ECTS, którą student uzyskuje na zajęciach praktycznych np. laboratoryjne, projektowe, terenowe, warsztaty Godziny: 34; ECTS: 1,36

5. Przewidywany nakład pracy własnej (bez udziału prowadzącego lub z udziałem w ramach konsultacji) konieczny do realizacji zadań programowych przedmiotu. Godziny: 186; ECTS: 7,44

Literatura podstawowa:Wydruki z wykładów

Turski R. i in. Zarys Gleboznawstwa, PWN, Warszawa 1999.

Bednarek R., Dziadowiec H., Pokojska U., Prusinkiewicz Z.: Badania ekologiczno-gleboznawcze. Wydawnictwo PWN, Warszawa 2004.

Bednarek R., Prusinkiewicz Z. Geografia gleb, PWN, 1997

Komornicki T. i in. Przewodnik do ćwiczeń z gleboznawstwa i geologii. Cz. I i III. Wyd. AR w Krakowie 1998.

Literatura uzupełniająca:

Gleboznawstwo pod red. Zawadzkiego S., PWRiL, Warszawa 1999.

Wiedza

1. zna działanie czynników glebotwórczych,

2. zna procesy pedogeniczne,

3. zna właściwości fizyczne, chemiczne i biologiczne gleb z uwzględnieniem różnic typologicznych,

4. posiada wiedzę na temat zróżnicowania pokrywy glebowej w Polsce,

Umiejętności

5. potrafi opisywać profil glebowy,

6. potrafi wykonać metody analityczne oznaczania właściwości chemicznych gleb i zinterpretować wyniki,

7. rozpoznaje podstawowe jednostki obowiązującej systematyki gleb Polski i WRB,

8. umie określić klasy bonitacyjne i przydatność glebowo-rolniczą (kompleksy glebowe),

Kompetencje społeczne

9. ma świadomość wartości pokrywy glebowej użytkowanej rolniczo na terenie Polski,

10. ma świadomość roli gleby w środowisku.

Oceny formujące (ćwiczenia) za:

- praktyczną umiejętność rozpoznawania podstawowych jednostek obowiązującej systematyki gleb Polski,

- znajomość zasad metod oznaczania właściwości fizyko-chemiczych gleb,

- sprawozdanie z ćwiczeń terenowych,

Wykłady

Pisemny egzamin z zakresu gleboznawstwa. Egzamin składa się z około 30 pytań w formie testowej i otwartej.

--

1. Ocena niedostateczna (2,0): wystawiana jest wtedy, jeśli w zakresie co najmniej jednej z trzech składowych (W, U lub K) przedmiotowych efektów kształcenia student uzyska mniej niż 50% obowiązujących efektów dla danej składowej.

2. Ocena dostateczna (3,0): wystawiana jest wtedy, jeśli w zakresie każdej z trzech składowych (W, U lub K) efektów kształcenia student uzyska przynajmniej 50% obowiązujących efektów dla danej składowej.

3. Ocena ponad dostateczna (3,5): wystawiana jest na podstawie średniej arytmetycznej z trzech składowych (W, U lub K) efektów kształcenia (średnio 61-70%).

4. Podobny sposób obliczania ocen jak przedstawiony w pkt. 3 przyjęto dla ocen dobrej (4,0 - średnio 71-80%), ponad dobrej (4,5 - średnio 81-90%) i bardzo dobrej (5,0 - średnio >90%).

UWAGA: Prowadzący zajęcia, na podstawie stopnia opanowania przez studenta obowiązujących treści programowych danego przedmiotu, w oparciu o własne doświadczenie dydaktyczne, formułuje ocenę, posługując się podanymi wyżej kryteriami formalnymi.