Kształtowanie i rozwój terenów wiejskich

Podstawowym celem wykładów i ćwiczeń jest zapoznanie studenta z problematyką inżynieryjnego kształtowania środowiska dla zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich. Zmiany ustrojowe rozpoczęte w Polsce w roku 1989 oraz perspektywa integracji z UE stały się poważnym impulsem do poszukiwania nowych rozwiązań w zakresie kształtowania i rozwoju obszarów wiejskich. W obecnych warunkach społeczno-gospodarczych Polski obszary wiejskie mają do spełnienia wiele nowych funkcji, a procesy ich racjonalnego kształtowania muszą być wielokierunkowe i długofalowe. Aby rozwój obszarów wiejskich był wielofunkcyjny i zrównoważony musi dotyczyć równocześnie gospodarki, osadnictwa wraz z infrastrukturą oraz ochronę środowiska.

W roku 1992 w Polsce powstała nowa dyscyplina naukowa kształtowanie środowiska, która zastąpiła istniejącą dyscyplinę melioracje wodne. Kształtowanie środowiska jest nauką zajmującą się celami, metodami i sposobami, służącymi kompleksowemu i zrównoważonemu rozwojowi obszarów wsi i rolnictwa, przewidywaniem skutków działalności w środowisku oraz poprawę jego stanu.

W ujęciu węższym dyscyplina ta zajmuje się problemami środków technicznych, biologicznych i strukturalnych służących działalności człowieka w środowisku przyrodniczym przestrzeni wiejskiej. W obrębie dyscypliny kształtowanie środowiska podstawowym obiektem działań jest środowisko, natomiast technika i inne sposoby realizacji jakkolwiek ważne są tylko środkiem , narzędziem do kształtowania środowiska.

Kształtowanie środowiska jest to więc dostosowanie obszaru do określonych funkcji: gospodarki rolnej i leśnej, produkcji przemysłowej, mieszkaniowej, wypoczynkowej, eksploatacji surowców, komunikacji, handlu , usług i innych, jakie powinny (mogą) pełnić obszary wiejskie. Aby wymienione funkcje urzeczywistnić, potrzebne są konkretne przedsięwzięcia inżynierskie. W ujęciu praktycznym kształtowanie środowiska to proces inwestycyjny, w ramach którego na bazie planowania przestrzennego przez realizację przedsięwzięć techniczno - przyrodniczych z zakresu inżynierii środowiska przystosowujemy dany obszar do pełnienia założonych funkcji, w warunkach zrównoważonego rozwoju, które będą stanowić podstawę zrównoważonego rozwoju.

Dla opracowania koncepcji programów i projektów dla zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich (wsi, gminy) wykorzysta się technikę inżynierii systemowej.

Wykłady (30 godz.)

1. Wprowadzenie w problematykę kształtowania środowiska - definicje podstawowych pojęć dotyczących kształtowania i ochrony środowiska 2 godz.

2. Funkcje obszarów wiejskich - planistyczne i inwestycyjne kierunki przeobrażeń przestrzeni wiejskiej. Polityka rolna. 2 godz.

3. Kształtowanie środowiska - zakres dyscypliny naukowej, cele, metody i sposoby kształtowania. 2 godz.

4. Wiadomości ogólne z planowania przestrzennego - wprowadzenie w zasady ładu przestrzennego, istota planowania przestrzennego, jego cele i zadania; środowisko a planowanie przestrzenne; akty prawne i ustawodawstwo w planowaniu przestrzennym. 2 godz.

5. Planowanie miejscowe na obszarach wiejskich - plany gminne; materiały wejściowe do planu ogólnego gminy; etapy i zasady powstawania oraz pragmatyka zatwierdzania planów ogólnych gmin; realizacja planów miejscowych. 2 godz.

6. Inżynieria systemowa.

- Schematyczny tok postępowania: analiza sytuacji, problemy, cele, środki realizacji celów, studium wariantów rozwiązań, ocena wariantów rozwiązań, opracowanie najlepszego wariantu. Budowa systemu celów. Matryca konfliktów. 2 godz.

7. Ziemia i jej podział na podstawowe obiekty powierzchniowe - użytki gruntowe, definicje i ich podział; ewidencja gruntów; oznaczania użytków na mapach ewidencyjnych,; definicja działki, parceli, nieruchomości, gospodarstwa rolnego, obrębu; jednostki ewidencyjnej; oznaczenie na mapach ewidencyjnych. 3 godz.

8. Rozłóg gospodarstwa i jego elementy przestrzenne - kształt, wymiary i układy działek; układy i parametry dróg rolniczych; układy osiedli wiejskich; szachownica gruntów; różniczanie; współczynniki rozdrobnienia. 3 godz.

9. Poprawa struktury agrarnej gospodarstw - korygowanie granic zewnętrznych; wymiana gruntów; scalanie gruntów; przebieg prac scaleniowych; planowanie przestrzenne a scalanie gruntów; ochrona środowiska a scalanie gruntów. 4 godz.

10. Ewidencja gruntów - przepisy ogólne (definicje, podział kraju dla cel ów ewidencyjnych); dane ewidencyjne, prowadzenie ewidencji gruntów i budynków; postępowanie ewidencyjne. 2 godz.

11. Kształtowanie i zagospodarowanie obszarów wiejskich w Europie zachodniej - na przykładzie Niemiec, Austrii i Szwajcarii. 2 godz.

12. Kształtowanie i ochrona krajobrazu - definicja krajobrazu; składniki krajobrazu; rodzaje, stany i typy krajobrazu; ochrona krajobrazu. 4 godz.

Ćwiczenia (30 godz.)

1. Zakres i harmonogram.

- Omówienie problematyki ćwiczeń i formy opracowania ćwiczenia, wydanie materiałów źródłowych. Zapoznanie z problematyką kartografii (mapa, ewidencja, rodzaje map). 2 godz.

2. Zagospodarowanie wsi.

- Zapoznanie z problematyką kształtowania przestrzeni i z planem zagospodarowania przestrzennego gminy oraz zasadami kształtowania głównych funkcji obszaru: rolnictwo i leśnictwo, turystyka i wypoczynek, usługi i drobny przemysł, mieszkalnictwo, obsługa społecznych potrzeb ludności, ewidencja gruntów 2 godz.

3. Charakterystyka warunków gospodarczych.

- Udostępnienie danych statystycznych dla opracowania warunków przyrodniczych ekonomicznych i społecznych danego obiektu. Omówienie zakresu opracowania, układ działek, rozłóg gospodarstw. 2 godz.

4. Charakterystyka warunków przyrodniczych.

- Udostępnienie danych dotyczących opracowania: użytkowania, topografii i morfologii, charakterystyki gleb, klimatu, stosunków wodnych 2 godz.

5. Charakterystyka warunków fizjograficznych.

- Wykreślenie mapy użytkowania obszaru wsi oraz mapy gleb. Opracowanie mapy spadków. Na podstawie podanych parametrów oraz zebranych danych opracowanie mapy natężenia erozji oraz koncepcji zabezpieczeń przeciwerozyjnych. 6 godz.

6. Analiza układu komunikacyjnego.

- Analiza istniejących dróg - drogi na obszarze zabudowanym; drogi w przestrzeni rolniczo-leśnej; wykreślenie na mapie; opracowanie zestawienia tabelarycznego. 2 godz.

7. Opracowanie analizy SWOT.

- Zidentyfikowanie na podstawie prac analitycznych i studialnych mocnych i słabych stron opracowywanej wsi. 2 godz.

8. Opracowanie kierunków rozwoju wsi.

- Opracowanie systemu celów w zakresie gospodarki, osadnictwa oraz ochrony środowiska analizowanej wsi. Wykonanie matrycy konfliktów. 2 godz.

9. Wstępny projekt kształtowania, zagospodarowania i rozwoju wsi.

- Wyznaczenie na terenie wsi obszarów pod względem przestrzenno-funkcyjnym zawierających: tereny zabudowane, nowe tereny budowlane, tereny dla rolnictwa i leśnictwa, tereny przeznaczone do transformacji, tereny i obiekty ochrony przyrody. Opracowanie koncepcji nowego układu działek i dróg rolniczych. Wykreślenie w/w elementów na mapie 1 : 5 000 4 godz.

10. Sposoby realizacji podstawowych przedsięwzięć inwestycyjnych.

- Ustalenie koniecznych rodzajów przedsięwzięć inwestycyjnych na obszarze zabudowanym oraz w przestrzeni rolniczo-leśnej. 2 godz.

11. Opracowanie części opisowej.

- Omówienie wykonania części opisowej do projektu w formie sprawozdania technicznego. Wykonanie całościowe ćwiczenia. 4 godz.

Statystyka przedmiotu:

1. Liczba godzin oraz punktów ECTS - przedmiot obowiązkowy Godziny: -; ECTS: -

2. Liczba godzin oraz punktów ECTS - przedmiot do wyboru Godziny: 100; ECTS: 4

3. Łączna liczba godzin oraz punktów ECTS, którą student uzyskuje poprzez bezpośredni kontakt z nauczycielem

akademickim (wykłady, ćwiczenia, seminaria....) Godziny: 45; ECTS: 1,8

4. Łączna liczba godzin oraz punktów ECTS, którą student uzyskuje na zajęciach praktycznych np. laboratoryjne,

projektowe, terenowe, warsztaty Godziny: 15; ECTS: 0,6

5. Przewidywany nakład pracy własnej (bez udziału prowadzącego lub z udziałem w ramach konsultacji) konieczny do

realizacji zadań programowych przedmiotu. Godziny: 55; ECTS: 2,2

1. Ziobrowski Z., Tomlinson G., 1998. Gospodarka przestrzenna gmin. Poradnik T. I, II i III. Instytut Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej. Oddz. Kraków.

2. Hopfer A., Urban M., 1977. Geodezyjne urządzenia terenów rolnych. Wyd. II,

W-wa.

3. Brandyk T., Hawelka P., 1986. Ochrona i zrównoważony rozwój środowiska wiejskiego. SGGW W-wa.

4. Buchwald K., Engelhard W., 1975. Kształtowanie krajobrazu a ochrona przyrody. PWRiL, W-wa.

Wiedza

Student:

- ma wiedzę na temat zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich,

- zna systemy informatyczne do pozyskiwania, przetwarzania i udostępniania informacji o środowisku naturalnym.

Umiejętności

- umie odczytać rysunki techniczne i geodezyjne,

- potrafi sporządzić dokumentację graficzną oraz opracować i wykorzystać w projektowaniu programy komputerowe, w tym oprogramowanie pakietu CAD i GIS.

Kompetencje społeczne

- ma świadomość problemów środowiskowych i potrzebę podejmowania wieloaspektowych działań w przestrzeni oraz wpływu tych działań na środowisko,

- rozumie problematykę wpływu odpowiedzialności za podejmowane decyzje.

Brak kryteriów oceniania i sposobu egzaminowania/zaliczenia?!

1. Ocena niedostateczna (2,0): wystawiana jest wtedy, jeśli w zakresie co najmniej jednej z trzech składowych (W, U

lub K) przedmiotowych efektów kształcenia student uzyska mniej niż 50% obowiązujących efektów dla danej składowej.

2. Ocena dostateczna (3,0): wystawiana jest wtedy, jeśli w zakresie każdej z trzech składowych (W, U lub K) efektów

kształcenia student uzyska przynajmniej 50% obowiązujących efektów dla danej składowej.

3. Ocena ponad dostateczna (3,5): wystawiana jest na podstawie średniej arytmetycznej z trzech składowych (W, U lub

K) efektów kształcenia (średnio 61-70%).

4. Podobny sposób obliczania ocen jak przedstawiony w pkt. 3 przyjęto dla ocen dobrej (4,0 - średnio 71-80%), ponad

dobrej (4,5 - średnio 81-90%) i bardzo dobrej (5,0 - średnio >90%).

UWAGA: Prowadzący zajęcia, na podstawie stopnia opanowania przez studenta obowiązujących treści programowych danego

przedmiotu, w oparciu o własne doświadczenie dydaktyczne, formułuje ocenę, posługując się podanymi wyżej kryteriami

formalnymi.

brak