Geologia, geomorfologia i gleboznawstwo

Celem nauczania przedmiotu jest poznanie przez studentów podstawowych zagadnień dotyczących zjawisk geologicznych, procesów geomorfologicznych oraz pedogenicznych. Poznanie wszystkich funkcji gleby i antropogenicznego zagrożenia gleb i utworów skalnych. Umiejętność czytania map tematycznych - geologicznych, glebowych i glebowo-rolniczych. Tematyka wykladów obejmować będzie budowę Ziemi, pochodzenie minerałów i skał. Tektonikę płyt. Procesy endogeniczne i egzogeniczne. Rzeźbotwórczą działalność sił zewnętrznych. Geologię historyczną - stratygrafię. Przegląd form geomorfologicznych. Charakterystykę skał macierzystych gleb Polski. Czynniki glebotwórcze. Funkcjonowanie trójfazowego układu gleby i rola jego komponentów – uziarnienie, próchnica, woda glebowa i jej dostępność, powietrze i właściwości termiczne. Właściwości sorpcyjne i buforowe. Charakterystykę gleb Polski - systematyka. Waloryzację użytkową. Zwrócenie uwagi na przyczyny degradacji gleb i ich ochronę.

Program wykładów w semestrze I:

1.Budowa ziemi i jej powierzchni – składniki skorupy ziemskiej (skład chemiczny, minerały, skały) i ukształtowanie powierzchni litosfery

2.Procesy geologiczne endogeniczne – ruchy diastroficzne (izostatyczne, epejrogeniczne, diktyogeniczne, orogeniczne, tektonika płyt), trzęsienia ziemi, wulkanizm i plutonizm

3.Rzeźbotwórcza działalność sił wewnętrznych.

4.Procesy egzogeniczne – działalność geologiczna atmosfery, wód i organizmów żywych – wietrzenie skał (fizyczne, biochemiczne i produkty wietrzenia)

5.Rzeźbotwórcza działalność sił zewnętrznych – rzeźba denudacyjna i fluwiodenudacyjna

6. Rzeźba krasowa, glacjalna, formy biogeniczne i antropogeniczne

7.Zarys geologii historycznej, podstawy stratygrafii. Czwartorzęd na terenie Polski

8. Strefy występowania skał macierzystych gleb na terenie Polski – rodzaje skał występujących na obszarze Polski – ich udział procentowy w powierzchni kraju

9. Szczegółowe omówienie genezy utworów powierzchniowych występujących na terenie Polski (zlodowacenia – działalność erozyjno-akumulacyjna, zasięgi)

10. Podział utworów plejstoceńskich (za Klebelsbergiem i Książkiewiczem), ich występowanie i charakterystyka cz. I

11. Podział utworów plejstoceńskich (za Klebelsbergiem i Książkiewiczem), ich występowanie i charakterystyka cz. II

12. Definicja gleby, jej rola w ekosystemach,

13. Rola skały macierzystej w kształtowaniu właściwości tworzących się na niej gleb

14. Pozostałe czynniki pedogeniczne: znaczenie wpływu klimatu, rzeżby terenu i stosunków wodnych na kształtowanie i właściwości gleb

15. Wpływ biosfery, działalności człowieka i czasu na procesy glebotwórcze.

Program ćwiczeń laboratoryjnych w semestrze I

1. Wyznaczanie elementów symetrii kryształów

2. Oznaczanie minerałów skał magmowych

3. Oznaczanie skał magmowych głębinowych

4. Oznaczanie minerałów skał osadowych

5. Oznaczanie skał osadowych klastycznych

6. Oznaczenie skał osadowych chemicznych

7. Charakterystyka regolitu podstawowych skał powierzchniowych (macierzystych gleb) – uziarnienie, skład chemiczny

8. Nomenklatura składu granulometrycznego gleby. Oznaczanie składu granulometrycznego metodą organoleptyczną

9.Oznaczenie składu uziarnienia gleby metodą areometryczną Casagrande’a w modyfikacji Prószyńskiego

10.Struktura glebowa – klasyfikacja agregatów strukturalnych: typy, rodzaje i odmiany – rola struktury agregatowej, wpływ na wybrane właściwości fizyczne gleby

11. Oznaczanie zawartości próchnicy w glebie metodą pośrednią przez oznaczenie zawartości węgla organicznego zmodyfikowaną metodą Tiurina

12. Oznaczanie pH gleby metodą potencjometryczną i zawartości CaCO3 metodą Scheiblera

13. Oznaczanie sumy kationów o charakterze zasadowym metodą Kappena

14. Oznaczenie kwasowości wymiennej i zawartości glinu ruchomego metodą Sokołowa

15. Określenie: a) pojemności sorpcyjnej badanych gleb (PWK – T), b) stopnia wysycenia kompleksu sorpcyjnego gleby zasadami (V%), udziału jonów glinu i stopnia wysycenia jonami wodorowymi.

Literatura podstawowa:Klimaszewski M.Geomorfologia. PWN, Warszawa 2002.Mizerski W. : Geologia Polski dla geografów. PWN, Warszawa, 2002.

Mizerski W. : Geologia dynamiczna dla geografów. PWN, Warszawa, 2002.

Turski R. i in. Zarys Gleboznawstwa, PWN, Warszawa 1999

Komornicki T. i in. Przewodnik do ćwiczeń z gleboznawstwa i geologii. Cz. I i III. Wyd. AR w Krakowie 1998.

Literatura uzupełniajaca:

Bednarek R., Dziadowiec H., Pokojska U., Prusinkiewicz Z.: Badania ekologiczno-gleboznawcze. Wydawnictwo PWN, Warszawa 2004.

Gleboznawstwo pod red. Zawadzkiego S., PWRiL, Warszawa 1999.

Wiedza

1. zna procesy geologiczne endogeniczne i egzogeniczne i ich wpływ na budowę Ziemi,

2. zna procesy geologiczne oraz pedogeniczne zachodzące w strefie hipergenezy (rodzaje wietrzenia, pedogeneza itp),

3. posiada wiedzę na temat powierzchniowych procesów rzeźbotwórczych (geomorfologicznych),

4. zna rodzaje i występowanie na terenie Polski skał macierzystych gleb,

5. zna podstawy geologii historycznej.

Umiejętności

6. potrafi rozpoznać powierzchniowe skały (glebotwórcze), wie gdzie występują na terenie Polski,

7. umie określić skład ich regolitu i jego wartość glebotwórczą,

8. zna i potrafi oznaczyć podstawowe właściwości fizyczne gleb - uziarnienie, rodzaje struktury,

Kompetencje społeczne

9. świadomość zagrożeń w wyniku gwałtownie zachodzących procesów geologicznych - np. procesów osuwiskowych, powodzi, tsunami itp.

Oceny formujące (ćwiczenia) za:

- praktyczną umiejętność oznaczania i rozpoznawania minerałów i skał występujących na terenie Polski.

Wykłady

Zaliczenie wykładów. Pisemny egzamin cząstkowy z zakresu, geologii i geomorfologii, objętego wykładami w semestrze zimowym. Egzamin składa się z około 30 pytań w formie testowej i otwartej. Uzyskana ocena jest uwzględniona w końcowej ocenie z przedmiotu.

1. Ocena niedostateczna (2,0): wystawiana jest wtedy, jeśli w zakresie co najmniej jednej z trzech składowych (W, U lub K) przedmiotowych efektów kształcenia student uzyska mniej niż 50% obowiązujących efektów dla danej składowej.

2. Ocena dostateczna (3,0): wystawiana jest wtedy, jeśli w zakresie każdej z trzech składowych (W, U lub K) efektów kształcenia student uzyska przynajmniej 50% obowiązujących efektów dla danej składowej.

3. Ocena ponad dostateczna (3,5): wystawiana jest na podstawie średniej arytmetycznej z trzech składowych (W, U lub K) efektów kształcenia (średnio 61-70%).

4. Podobny sposób obliczania ocen jak przedstawiony w pkt. 3 przyjęto dla ocen dobrej (4,0 - średnio 71-80%), ponad dobrej (4,5 - średnio 81-90%) i bardzo dobrej (5,0 - średnio >90%).