Biologia

KIERUNEK STUDIÓW: OCHRONA ŚRODOWISKA/ECTS: 6/semestr: 1

Profil: ogólnoakademicki/ Forma i poziom: SI

status: podstawowy

Wymagania wstępne: brak

Głównym celem przedmiotu w części botanicznej jest poznanie budowy i funkcjonowania roślin okrytonasiennych jako organizmów wywierających różnorodny wpływ na środowisko i egzystencję człowieka. Przedstawione zostaną najważniejsze aspekty budowy i rozmnażania roślin oraz charakterystyka wybranych rodzin Angiospermae z wyróżnieniem gatunków chronionych we florze Polski.

Celem części zoologicznej przedmiotu jest przegląd organizmów zwierzęcych, ze szczególnym uwzględnieniem pasożytów, szkodników, zwierząt pożytecznych oraz użytkowych. Przedstawiona zostanie systematyka i filogeneza zwierząt oraz elementy morfologii, anatomii i fizjologii układów w aspekcie rozwoju rodowego, a także w powiązaniu z warunkami życia zwierząt. Na tle fauny występującej w biosferze omówiona zostanie różnorodność fauny Polski i jej znaczenie dla człowieka.

Wykłady:

1. Zakres i główne działy botaniki. Kryteria podziału organizmów żywych. Różnice w budowie komórki prokariotycznej i eukariotycznej.

2. Swoiste cechy i pochodzenie komórki roślinnej. Podział komórki (mitoza, mejoza).

3. Klasyfikacja oraz zróżnicowanie funkcjonalne i strukturalne tkanek roślinnych.

4. Typy życiowe roślin okrytonasiennych. Morfologia i anatomia pędu oraz korzenia.

5. Budowa i metamorfozy liści. Formy ekologiczne roślin. Morfologiczno-anatomiczne cechy przystosowawcze do określonego typu środowiska.

6. Rozmnażanie płciowe jako warunek różnorodności organizmów. Przemiana pokoleń. Budowa kwiatu. Sporogeneza oraz rozwój gametofitu męskiego i żeńskiego u okrytonasiennych.

7. Zapylenie, podwójne zapłodnienie, powstawanie owoców i nasion. Rodzaje i budowa owoców.

8. Podstawy klasyfikacji organizmów, jednostki systematyczne, zasady nomenklatury botanicznej. Charakterystyka wybranych rodzin Angiospermae z wyróżnieniem gatunków objętych ścisłą ochroną w Polsce.

9. Zakres i główne działy zoologii. Systematyka i taksonomia oraz nomenklatura zoologiczna.

10. Powstanie i historia życia na Ziemi. Fauna w biosferze. Różnorodność fauny krajowej.

11. Związki zwierząt. Interakcje antagonistyczne i nieantagonistyczne.

Rozmnażanie się i rozwój zwierząt.

12. Pokrycie ciała i układ ruchowy. Plany budowy ciała zwierząt.

13. Układ pokarmowy. Odżywianie się zwierząt – związek budowy układu z wymaganiami pokarmowymi i sposobem zdobywania pożywienia przez zwierzę. 14. Układ oddechowy, krążenia i wydalniczy w aspekcie ich budowy, rozwoju filogenetycznego i funkcji.

15. Układy regulacyjne – układ nerwowy z narządami zmysłów i układ hormonalny

Ćwiczenia laboratoryjne:

1. Zasady mikroskopowania i przygotowania preparatów. Obserwacja struktur komórek roślinnych.

2. Przegląd wybranych tkanek roślinnych.

3. Budowa pierwotna pędu roślin jedno- i dwuliściennych.

4. Budowa pierwotna korzenia. Porównanie budowy anatomicznej korzenia roślin jedno- i dwuliściennych.

5. Budowa wtórna pędu i korzenia.

6. Morfologia i anatomia liści.

7. Rozmnażanie płciowe u okrytonasiennych (budowa: kwiatu, zalążni, główki pręcika, gametofitu męskiego i żeńskiego).

8. Rodzaje kwiatostanów. Klasyfikacja i budowa owoców. Typy nasion.

9. Pierwotniaki – przedstawiciele wiciowych, sarkodowych, sporowców i orzęsków. Znaczenie pierwotniaków w ekosystemach.

10. Płazińce – zagadnienia drapieżnictwa i pasożytnictwa; heterogonia. Wirki, przywry i tasiemce.

11. Obleńce – charakterystyka, ze szczególnym uwzględnieniem typu nicieni jako pasożytów roślin i zwierząt.

12. Pierścienice i mięczaki – przegląd gromad i ich znaczenie. Zagadnienia z hodowli bezkręgowców.

13. Stawonogi. Skorupiaki, szczękoczułkowce, owady - budowa morfologiczna, filogeneza i znaczenie w ekosystemach wodnych i lądowych.

14. Kręgowce – adaptacje do środowiska. Zwierzęta użytkowe i udomowione oraz łowne.

Struktura aktywności studenta:

zajęcia realizowane z bezpośrednim udziałem prowadzącego godz. 98, ECTS 4,04

w tym:

wykłady 30 godz.

ćwiczenia 40 godz.

konsultacje 26 godz.

udział w badaniach 0 godz.

obowiązkowe praktyki i staże 0 godz.

udział w egzaminie i zaliczeniu 2 godz.

praca własna (2,96 ECTS) 74 godz.

Podstawowa:

Szweykowska A, Szweykowski J. 2021. Botanika. Morfologia (tom 1). PWN, Warszawa

Lack A.J, Evans D.E. 2005. Biologia roślin. Seria: Krótkie wykłady. PWN, Warszawa

Hempel-Zawitkowska J. 1998. Zoologia dla uczelni rolniczych. PWN, Warszawa

Uzupełniająca:

Schmidt-Nielsen K. 1997. Fizjologia zwierząt. Adaptacja do środowiska. PWN, Warszawa

Sulgostowska T., Bednarek A. 2001. Zoologia rolnicza (tom 1). Wydawnictwo SGGW, Warszawa

WIEDZA - zna i rozumie:

- swoiste cechy komórek i tkanek roślinnych

- budowę i funkcję organów roślinnych oraz przebieg rozmnażania płciowego u roślin okrytonasiennych

- formy ekologiczne roślin okrytonasiennych i ich przystosowania środowiskowe

- budowę oraz specyficzne cechy przystosowawcze zwierząt do życia w zajmowanym środowisku

- najważniejsze taksony zwierząt, ich znaczenie chorobotwórcze, sanitarne i gospodarcze, a także gatunki chronione i bioindykatory czystości środowiska

UMIEJĘTNOŚCI - potrafi:

- sporządzać roślinne preparaty mikroskopowe i dokonać ich analizy

- zidentyfikować cechy przystosowawcze roślin do danego typu środowiska

- wyciągać i formułować poprawne wnioski

- wykonać samodzielnie preparaty mikroskopowe organizmów zwierzęcych

- prawidłowo analizować preparaty zwierzęce mikro- i makroskopowe

KOMPETENCJE SPOŁECZNE - jest gotów do:

- pogłębiania wiedzy botanicznej i zoologicznej oraz jej propagowania na rzecz ochrony środowiska przyrodniczego

- rozwiązywania stawianych problemów i efektywnej pracy w zespole

- dokształcania się w zakresie ochrony gatunkowej roślin i zwierząt

Wykłady:

Część zoologiczna: egzamin testowy lub ustny (pytania problemowe)

Część botaniczna: egzamin pisemny - test wyboru i uzupełnienia tekstu, opisy rysunków

Przyjęto procentową skalę oceny efektów kształcenia, definiowaną w sposób następujący:

1. Ocena niedostateczna (2,0): wystawiana jest wtedy, jeśli w zakresie co najmniej jednej z trzech składowych (W, U lub K) przedmiotowych efektów kształcenia student uzyska mniej niż 50% obowiązujących efektów dla danej składowej.

2. Ocena dostateczna (3,0): wystawiana jest wtedy, jeśli w zakresie każdej z trzech składowych (W, U lub K) efektów kształcenia student uzyska przynajmniej 50% obowiązujących efektów dla danej składowej.

3. Ocena ponad dostateczna (3,5): wystawiana jest na podstawie średniej arytmetycznej z trzech składowych (W, U lub K) efektów kształcenia (średnio 61-70%).

4. Podobny sposób obliczania ocen jak przedstawiony w pkt. 3 przyjęto dla ocen dobrej (4,0 - średnio 71-80%), ponad dobrej (4,5 - średnio 81-90%) i bardzo dobrej (5,0 - średnio >90%).

Ćwiczenia laboratoryjne:

Studenci indywidualnie lub w zespołach dwuosobowych przygotowują preparaty mikro- i makroskopowe. Każdy student przedstawia sprawozdanie z ćwiczeń w formie zeszytu z samodzielnie wykonanymi i poprawnie opisanymi rysunkami obserwowanych obiektów - jest to konieczne do uzyskania zaliczenia.

Ocena podsumowująca z ćwiczeń jest średnią z ocen z sześciu kolokwiów cząstkowych (trzech z botaniki i trzech z zoologii).

Ocena końcowa=0,5 x ocena z egzaminu (wykłady) + 0,5 x ocena podsumowująca (ćwiczenia)

UWAGA: Prowadzący zajęcia, na podstawie stopnia opanowania przez studenta obowiązujących treści programowych danego przedmiotu, formułuje ocenę posługując się podanymi wyżej kryteriami formalnymi.