Agroekologia i ochrona środowiska

Celem przedmiotu jest przedstawienie zadań i współczesnego zakresu badań agroekologii i ochrony środowiska. Omówione będą czynniki warunkujące rozmieszczenie organizmów w agroekosystemach i bioindykacja jako narzędzie waloryzacji stanu środowiska. Znaczenie oddziaływań między populacjami oraz przyczyny i skutki inwazji populacyjnych. Biocenoza i jej funkcjonowanie oraz różnice pomiędzy biocenozami naturalnymi i sztucznymi (agrocenozami), a także przejawy i ekologiczne skutki ingerencji człowieka w biocenozie i ekosystemie. Przedstawione zostaną także rodzaje i źródła zanieczyszczenia powietrza, wody i gleby, bezpośrednie i pośrednie skutki tych zanieczyszczeń (np.: efekt cieplarniany, dziura ozonowa), a także sposoby przeciwdziałania zagrożeniom środowiskowym. Omówione zostanie zagadnienie ochrony środowiska przed odpadami oraz aktualne akty prawne z zakresu ochrony środowiska. W trakcie zajęć zostaną również zaprezentowane wybrane metody analiz próbek środowiskowych.

Wykłady 30 godz.:

1. Podstawowe pojęcia i przedmiot badań ekologii i agroekologii

2-3. Nieożywione czynniki siedliska, ich wpływ na organizmy i możliwości ich regulacji w warunkach agroekosystemu

4-5. Ożywione czynniki i ich wpływ na organizmy występujące w agrocenozie

6-9. Wybrane zagadnienia z ekologii organizmów: autotrofy i heterotrofy i ich znaczenie w ekosystemie, tolerancja ekologiczna organizmu jako narzędzie w bioindykacji

10-12. Wybrane zagadnienia z ekologii populacji: pojęcie populacji, czynniki regulujące liczebność populacji, modele dynamiki liczebności populacji, ekologiczna rola populacji występujących w agrocenozie. Inwazje ekologiczne

13-14. Wybrane zagadnienia z zakresu biocenologii: kryteria wyróżniania biocenoz, podział biocenoz, struktury decydujące o trwałości biocenoz

15. Najważniejsze różnice pomiędzy biocenozami naturalnymi i sztucznymi oraz ich wpływ na środowisko, zagrożenia dla trwałości agrocenoz i możliwości zwiększania ich stabilności, dynamika biocenoz - sukcesja ekologiczna

16. Wprowadzenie do zagadnień ochrony środowiska – rys historyczny, podstawowe pojęcia związane z przedmiotem.

17. Prawo ochrony środowiska – podstawowy dokument prawny.

18. Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego – zanieczyszczenia pyłowe.

19. Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego – zanieczyszczenia gazowe.

20. Wtórne skutki zanieczyszczenia powietrza – smogi, niszczenie warstwy ozonowej, efekt cieplarniany.

21. Hałas.

22. Zanieczyszczenie wód – zasoby wodne Polski, charakterystyka wód.

23. Źródła zanieczyszczenia wód, rodzaje zanieczyszczeń wód, klasy czystości wód.

24. Ścieki – podział i charakterystyka, stan oczyszczania ścieków w Polsce.

25. Charakterystyka osadów ściekowych.

26. Gospodarka odpadami.

27. Dewastacja i degradacja gruntów. Zanieczyszczenie chemiczne gleb w Polsce – źródła i rodzaje zanieczyszczeń.

28. Metale ciężkie – definicja i charakterystyka. Podział gleb na klasy ze względu na zawartość metali ciężkich.

29. Rolnictwo a problem ochrony środowiska.

30. Aktualny stan środowiska w Polsce.

Ćwiczenia laboratoryjne / projektowe - 30 godz.:

1-2. Projekt waloryzacji siedlisk rolniczych metodami fitoindykacyjnymi - założenia metodyczne do indywidualnych projektów waloryzacji opartych na wykorzystaniu tolerancji ekologicznej gatunków w bioindykacji - metody autekologiczne i synekologiczne.

3-5. Wykorzystanie autekologicznej metody Ellenberga do oceny warunków siedliskowych pól uprawnych - indywidualne projekty waloryzacyjne dla różnych gleb (gleby kwaśne, gleby węglanowe) - ciąg dalszy realizacji.

6-9. Metody synekologiczne w bioindykacji (grupy ekologiczno-socjologiczne Hilbiga) - ocena warunków siedliskowych pól uprawnych zlokalizowanych w różnych warunkach glebowych (gleby kwaśne, gleby węglanowe) - indywidualne projekty waloryzacyjne.

10-11. Waloryzacja warunków glebowych pól uprawnych - porównanie rezultatów uzyskanych metodą autekologiczną i synekologiczną; wskaźnikowe gatunki chwastów, wskaźnikowe grupy gatunków, prezentacja wyników.

12-13. Metody oceny liczebności i zagęszczenia populacji roślin i zwierząt i ich zastosowanie w agroekologii - zadania na podstawie przyjętych założeń.

14-15. Ocena produkcji pierwotnej agrocenozy - produkcja pierwotna pola uprawnego - zadania na podstawie przyjętych założeń.

16-17. Obliczanie wskaźników jakości powietrza na podstawie danych monitoringu.

18-19. Oznaczanie zawartości azotanów(V) w wodzie i ściekach.

20-21. Oznaczanie ChZT chromianowego w wodzie i ściekach.

22-23. Oznaczanie zdolności sorbentów mineralnych do chemicznego wiązania fosforu.

24-27. Oznaczanie zawartości metali ciężkich w glebie i roślinach, obliczanie wskaźników bioakumulacji i translokacji wybranych metali.

28-29. Obliczanie ilości emisji metanu ze składowisk odpadów komunalnych o zadanych parametrach morfometrycznych i eksploatacyjnych.

30. Zaliczenie ćwiczeń.

Statystyka przedmiotu:

1. Liczba godzin oraz punktów ECTS - przedmiot obowiązkowy Godziny: 125; ECTS: 5

2. Liczba godzin oraz punktów ECTS - przedmiot do wyboru Godziny: -; ECTS: -

3. Łączna liczba godzin oraz punktów ECTS, którą student uzyskuje poprzez bezpośredni kontakt z nauczycielem

akademickim (wykłady, ćwiczenia, seminaria....) Godziny: 60; ECTS: 2,4

4. Łączna liczba godzin oraz punktów ECTS, którą student uzyskuje na zajęciach praktycznych np. laboratoryjne,

projektowe, terenowe, warsztaty Godziny: 30; ECTS: 1,2

5. Przewidywany nakład pracy własnej (bez udziału prowadzącego lub z udziałem w ramach konsultacji) konieczny do

realizacji zadań programowych przedmiotu. Godziny: 65; ECTS: 2,6

1. St. Wiąckowski. Ekologia ogólna. Wyd. Branta 1998.

2. J.Banaszak, H. Wiśniewski. Podstawy ekologii. Wyd. Adam Marszałek, Toruń 2003

3. Ch.J. Krebs. Ekologia.eksperymentalna analiza rozmieszczenia i liczebności. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011.

4. M. Markow. Agrofitocenologia - nauka o zbiorowiskach roślinnych pól uprawnych. PWRiL, W-wa 1978.

5. J. Prończuk. Podstawy ekologii rolniczej. PWN, W-wa 1982.

6. E. stupnicka-Rodzynkiewicz, T. Dąbkowska. Ekologia. Podręcznik do wykładów i ćwiczeń. WYD. UR w Krakowie. 2011.

7. Z. Karaczun, L. Indeka. Ochrona środowiska. Wyd. Aries, 1999

8. Z. Zabłocki i in. Pozarolnicze obciążenia środowiska. Wyd. AR w Szczecinie, 1998.

9. S. Baran, R. Turski. Degradacja, ochrona i rekultywacja gleb. Wyd. AR w Lublinie, 1996

10. K. Górka, B. Poskrobko. Ochrona środowiska, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, 2001.

11. Jasiewicz Cz., Niemiec M., Baran A. 2010. Ochrona środowiska. Przewodnik do ćwiczeń. Wyd. UR w Krakowie, Kraków.

Literatura uzupełniająca:

1. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku "prawo ochrony środowiska" Dz.U. nr 62, poz. 627 i Nr 115, poz. 1229.

2. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku "O odpadach" Dz. U. Nr 62, poz. 628.

3. Aktualne Rozporządzenia Ministra Środowiska dotyczące ochrony środowiska.

4. Aktualny Rocznik Statystyczny "Ochrona Środowiska", Wyd. GUS

Wiedza:

- słuchacz zna elementy nieożywione i konsekwencje ich wpływu na warunki bytowania organizmów żywych oraz możliwości ich regulacji w produkcji rolniczej,

- zna zależności występujące pomiędzy populacjami w biocenozie pola uprawnego i innych biocenozach, rozumie funkcjonowanie mechanizmów regulujących liczebność populacji,

- identyfikuje cechy biocenoz naturalnych i sztucznych oraz ocenia wpływ tych układów na środowisko nieożywione, a także zna i rozumienie konsekwencje wpływu człowieka na zjawiska zachodzące w agroekosystemie,

- definiuje podstawowe pojęcia związane z ochroną środowiska,

- wymienia zagrożenia dla środowiska wynikające z działalności gospodarczej i bytowej człowieka,

- wymienia najważniejsze akty prawne z zakresu ochrony środowiska.

Umiejętności:

- potrafi zastosować w praktyce stosowane rolnictwie i ochronie przyrody autekologiczne i synekologiczne metody waloryzacji siedlisk za pomocą roślin jako bioindykatorów,

- potrafi zastosować podstawowe, przydatne w badaniach rolniczych metody oceny liczebności i zagęszczenia populacji roślin i zwierząt oraz ocenić produkcje pierwotną agrocenozy,

- sprawnie porusza się wśród aktów prawnych dotyczących ochrony środowiska,

- gospodaruje w sposób racjonalny odpadami pochodzenia komunalnego,

- wykonuje analizy przedstawione na zajęciach laboratoryjnych,

- interpretuje uzyskane wyniki,

- przestrzega przepisów BHP obowiązujących w pracowni chemicznej.

Kompetencje społeczne:

- czuje się odpowiedzialny za stan środowiska,

- rozumie potrzebę ochrony środowiska naturalnego,

- jest świadomy konsekwencji działań rolnika dla agrocenozy i biotopu w warunkach rolnictwa,

- pracuje w zespole.

Zaliczenie ćwiczeń:

na podstawie ocen formujących wynikających z aktywności podczas zajęć oraz sprawdzianów wiedzy - odrębnych z każdego działu (agroekologia i ochrona środowiska).

Brak zaliczenia danego działu jest równoznaczny z brakiem zaliczenia przedmiotu. Ocena końcowa jest średnią z uzyskanych zaliczeń cząstkowych z obu działów.

Zaliczenie wykładów:

egzamin - w formie 2-częściowego testu wyboru, obejmujący zagadnienia agroekologii i ochrony środowiska. Minimalna liczba punktów do zaliczenia poszczególnych części wynosi 60%. Brak uzyskania minimalnej liczby punktów z danego działu jest równoznaczny z brakiem zaliczenia przedmiotu. Ocena końcowa jest średnią z uzyskanych ocen cząstkowych.

Uwaga:

Brak zaliczenia ćwiczeń z przedmiotu w regulaminowym terminie jest równoznaczny z brakiem możliwości przystąpienia do egzaminu.

Zasada ta jest stosowana konsekwentnie w każdym z kolejnych terminów poprawkowych.

1. Ocena niedostateczna (2,0): wystawiana jest wtedy, jeśli w zakresie co najmniej jednej z trzech składowych (W,

U lub K) przedmiotowych efektów kształcenia student uzyska mniej niż 50% obowiązujących efektów dla danej

składowej.

2. Ocena dostateczna (3,0): wystawiana jest wtedy, jeśli w zakresie każdej z trzech składowych (W, U lub K)

efektów kształcenia student uzyska przynajmniej 50% obowiązujących efektów dla danej składowej.

3. Ocena ponad dostateczna (3,5): wystawiana jest na podstawie średniej arytmetycznej z trzech składowych (W, U

lub K) efektów kształcenia (średnio 61-70%).

4. Podobny sposób obliczania ocen jak przedstawiony w pkt. 3 przyjęto dla ocen dobrej (4,0 - średnio 71-80%),

ponad dobrej (4,5 - średnio 81-90%) i bardzo dobrej (5,0 - średnio >90%).

UWAGA: Prowadzący zajęcia, na podstawie stopnia opanowania przez studenta obowiązujących treści programowych

danego przedmiotu, w oparciu o własne doświadczenie dydaktyczne, formułuje ocenę, posługując się podanymi wyżej

kryteriami formalnymi.