Agroekologia i ochrona środowiska

Celem przedmiotu jest przedstawienie współczesnego zakresu problematyki i badań agroekologii i ochrony środowiska: podstawowe pojęcia i cele badań, czynniki warunkujące rozmieszczenie organizmów w agroekosystemach, tolerancja ekologiczna, bioindykacja w waloryzacji stanu środowiska, znaczenie oddziaływań między populacjami, rola różnych populacji w agrocenozie. Biocenoza i jej funkcjonowanie. Różnice pomiędzy biocenozami naturalnymi i sztucznymi (agrocenozami) oraz przejawy i ekologiczne skutki ingerencji człowieka w biocenozie i ekosystemie, w tym rodzaje i źródła zanieczyszczenia powietrza, wody i gleby, bezpośrednie i pośrednie skutki tych zanieczyszczeń (np.: efekt cieplarniany, dziura ozonowa), a także sposoby przeciwdziałania zagrożeniom środowiskowym. Omówione zostanie zagadnienie ochrony środowiska przed odpadami. Przedstawione zostaną aktualne akty prawne z zakresu ochrony środowiska. W trakcie zajęć zostaną również zaprezentowane wybrane metody analiz próbek środowiskowych.

Wykłady 15 godz.:

1. Podstawowe pojęcia i przedmiot badań ekologii i agroekologii.

2-3. Nieożywione czynniki siedliska, ich wpływ na organizmy oraz

możliwości regulacji w warunkach agroekosystemu.

4. Ożywione czynniki i ich wpływ na organizmy.

5. Wybrane zagadnienia z ekologii organizmów: autotrofy i heterotrofy i ich znaczenie w ekosystemie.

6. Wybrane zagadnienia z ekologii populacji: pojęcie populacji, czynniki regulujące liczebność populacji, ekologiczna rola populacji występujących w agrocenozie.

7-8. Wybrane zagadnienia z zakresu biocenologii: struktury decydujące o trwałości biocenoz, najważniejsze różnice pomiędzy biocenozami naturalnymi i sztucznymi (agrocenozami), zagrożenia dla trwałości agrocenoz i możliwości zwiększania ich stabilności.

9. Wprowadzenie do zagadnień ochrony środowiska – rys historyczny, podstawowe pojęcia związane z przedmiotem. Prawo ochrony środowiska – podstawowy dokument prawny.

10. Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego – zanieczyszczenia pyłowe, zanieczyszczenia gazowe. Wtórne skutki zanieczyszczenia powietrza.

11. Hałas.

12. Zanieczyszczenie wód – zasoby wodne Polski, charakterystyka wód, żródła zanieczyszczenia wód, rodzaje zanieczyszczeń wód, klasy czystości wód.

13. Ścieki – podział i charakterystyka, stan oczyszczania ścieków w Polsce, charakterystyka osadów ściekowych.

14. Gospodarka odpadami.

15. Dewastacja i degradacja gruntów. Zanieczyszczenie chemiczne gleb w Polsce – źródła i rodzaje zanieczyszczeń.

Ćwiczenia laboratoryjne / projektowe - 30 godz.:

1-2. Tolerancja ekologiczna organizmu i jej wykorzystanie w bioindykacji - metody autekologiczne i synekologiczne - organizmy jako bioindyktory, fitoindykacja.

3-5. Wykorzystanie autekologicznej metody Ellenberga do oceny warunków siedliskowych pól uprawnych - indywidualne projekty waloryzacyjne dla różnych gleb (gleby kwaśne, gleby węglanowe)

6-8. Ocena warunków siedliskowych pól uprawnych zlokalizowanych w różnych warunkach glebowych (gleby kwaśne, gleby węglanowe) metodą synekologiczną (grupy ekologiczno-socjologiczne Hilbiga) - indywidualne projekty waloryzacyjne

9-10. Waloryzacja warunków glebowych pól uprawnych - porównanie rezultatów uzyskanych różnymi metodami, wskaźnikowe gatunki chwastów, wskaźnikowe grupy gatunków

11-12. Metody oceny liczebności i zagęszczenia populacji roślin i zwierząt i ich zastosowanie w agroekologii - zadania

13-14. Ocena produkcji pierwotnej agrocenozy - produkcja pierwotna pola

15-16. Obliczanie wskaźników jakości powietrza na podstawie danych monitoringu.

17-18. Oznaczanie zawartości azotanów(V) w wodzie i ściekach.

19-20. Oznaczanie ChZT chromianowego w wodzie i ściekach.

21-22. Oznaczanie zdolności sorbentów mineralnych do chemicznego wiązania fosforu.

23-27. Oznaczanie zawartości metali ciężkich w glebie i roślinach, obliczanie wskaźników bioakumulacji i translokacji wybranych metali.

28-29. Obliczanie ilości emisji metanu ze składowisk odpadów komunalnych o zadanych parametrach morfometrycznych i eksploatacyjnych.

30. Zaliczenie ćwiczeń.

Statystyka przedmiotu:

1. Liczba godzin oraz punktów ECTS - przedmiot obowiązkowy Godziny: 150; ECTS: 6

2. Liczba godzin oraz punktów ECTS - przedmiot do wyboru Godziny: -; ECTS: -

3. Łączna liczba godzin oraz punktów ECTS, którą student uzyskuje poprzez bezpośredni kontakt z nauczycielem akademickim (wykłady, ćwiczenia, seminaria....) Godziny: 45; ECTS: 1,8

4. Łączna liczba godzin oraz punktów ECTS, którą student uzyskuje na zajęciach praktycznych np. laboratoryjne, projektowe, terenowe, warsztaty Godziny: 30; ECTS: 1,2

5. Przewidywany nakład pracy własnej (bez udziału prowadzącego lub z udziałem w ramach konsultacji) konieczny do realizacji zadań programowych przedmiotu. Godziny: 80; ECTS: 4,2

1. St. Wiąckowski. Ekologia ogólna. Wyd. Branta 1998.

2. J. Banaszak., H. Wiśniewski. Podstawy ekologii. Wyd. Adam Marszałek, Toruń 2003

3. M. Markow. Agrofitocenologia - nauka o zbiorowiskach roślinnych pól uprawnych. PWRiL, W-wa 1978.

4. J. Prończuk. Podstawy ekologii rolniczej. PWN, W-wa 1982.

5. E. Stupnicka-Rodzynkiewicz, T. Dąbkowska. Ekologia. Podręcznik do wykładów i ćwiczeń. Wyd. UR w Krakowie, 2011.

6. Górka K., Poskrobko B., Radecki W. 2001. Ochrona środowiska. Problemy społeczne, ekonomiczne i prawne. Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.

7. Jasiewicz Cz., Niemiec M., Baran A. 2010. Ochrona środowiska. Przewodnik do ćwiczeń. Wyd. UR w Krakowie, Kraków.

8. Karaczun Z., Indeka L. 1999. Ochrona środowiska. ARIES, Warszawa.

9. Klimiuk E., Łebkowska M. 2004. Biotechnologia w ochronie środowiska. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.

10. Zabłocki Z., Fudali E., Podlasińska J., Kiepas-Kokot A. 1998. Pozarolnicze obciążenia środowiska. Wyd. AR w Szczecinie, Szczecin.

Literatura uzupełniająca:

1. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku "prawo ochrony środowiska" Dz.U. nr 62, poz. 627 i Nr 115, poz. 1229.

2. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku "O odpadach" Dz. U. Nr 62, poz. 628.

3. Aktualne Rozporządzenia Ministra Środowiska dotyczące ochrony środowiska.

4. Aktualny Rocznik Statystyczny "Ochrona Środowiska", Wyd. GUS

Wiedza:

- słuchacz zna podstawowe elementy nieożywione i konsekwencje ich wpływu na warunki bytowania organizmów żywych oraz możliwości regulacji w warunkach produkcji rolniczej,

- zna komponenty ożywione biocenoz oraz zależności występujące pomiędzy populacjami w biocenozie pola uprawnego i innych biocenozach oraz rolę jaką w nich spełniają,

- identyfikuje cechy biocenoz naturalnych i sztucznych oraz ocenia wpływ tych układów na środowisko nieożywione oraz zna i rozumienie konsekwencje wpływu człowieka na zjawiska zachodzące w agroekosystemie,

- definiuje podstawowe pojęcia związane z ochroną środowiska,

- wymienia zagrożenia dla środowiska wynikające z działalności gospodarczej i bytowej człowieka,

-wymienia najważniejsze akty prawne z zakresu ochrony środowiska.

Umiejętności:

- potrafi zastosować w praktyce stosowane w badaniach rolniczych i ochronie przyrody autekologiczne i synekologiczne metody waloryzacji siedlisk za pomocą roślin jako bioindykatorów,

- potrafi zastosować podstawowe metody oceny liczebności i zagęszczenia populacji roślin i zwierząt, przydatne w badaniach rolniczych,

- potrafi ocenić wielkość produkcji pierowotnej pola uprawnego metodą żniwną,

- zna podstawowe przepisy prawne dotyczące ochrony środowiska,

- gospodaruje w sposób racjonalny odpadami pochodzenia komunalnego,

- wykonuje analizy przedstawione na zajęciach laboratoryjnych i interpretuje uzyskane wyniki.

Kompetencje społeczne:

- czuje się odpowiedzialny za stan środowiska,

- jest świadomy konsekwencji działań rolnika dla agrocenozy i biotopu w warunkach rolnictwa,

- rozumie potrzebę ochrony środowiska naturalnego,

- realizuje pracę w małych zespołach w celu wykonania określonego zadania,

- rozumie konieczność ciągłego dokształcania się, wynikającą z postępu technologicznego i metodycznego oraz zmian w ustawodawstwie.

Oceny formujące (ćwiczenia):

1. Oceny za wykonane obliczenia i działania realizowane indywidualnie i w małych zespołach w trakcie prac nad sprawozdaniami z ćwiczeń. Wyznacznikiem będzie poprawność wykonanego zadania oraz umiejętność korzystania z materiałów źródłowych, organizacja zespołu.

2. Oceny ze sprawdzianów wiedzy - odrębnych z każdego działu (agroekologia i ochrona środowiska)

Ocena końcowa (formująca): średnia z ocen formujących

uzyskanych z poszczególnych działów

Wykłady:

egzamin pisemny z całości wiedzy przedstawionej na wykładach i ćwiczeniach, w formie 2-częściowego testu wyboru; minimalna liczba punktów do zaliczenia każdej części wynosi 60%. Ocena końcowa jest średnią z uzyskanych ocen cząstkowych.

Uwaga: brak zaliczenia ćwiczeń z przedmiotu w regulaminowym terminie jest równoznaczny z brakiem możliwości przystąpienia do egzaminu.

Zasada ta jest stosowana konsekwentnie w każdym z kolejnych terminów poprawkowych

---

1. Ocena niedostateczna (2,0): wystawiana jest wtedy, jeśli w zakresie co najmniej jednej z trzech składowych (W, U lub K) przedmiotowych efektów kształcenia student uzyska mniej niż 50% obowiązujących efektów dla danej składowej.

2. Ocena dostateczna (3,0): wystawiana jest wtedy, jeśli w zakresie każdej z trzech składowych (W, U lub K) efektów kształcenia student uzyska przynajmniej 50% obowiązujących efektów dla danej składowej.

3. Ocena ponad dostateczna (3,5): wystawiana jest na podstawie średniej arytmetycznej z trzech składowych (W, U lub K) efektów kształcenia (średnio 61-70%).

4. Podobny sposób obliczania ocen jak przedstawiony w pkt. 3 przyjęto dla ocen dobrej (4,0 - średnio 71-80%), ponad dobrej (4,5 - średnio 81-90%) i bardzo dobrej (5,0 - średnio >90%).

UWAGA: Prowadzący zajęcia, na podstawie stopnia opanowania przez studenta obowiązujących treści programowych danego przedmiotu, w oparciu o własne doświadczenie dydaktyczne, formułuje ocenę, posługując się podanymi wyżej kryteriami formalnymi.