Datowanie dendrochronologiczne obiektów i sztuki drewnianej

Wykłady 4 godz.

Tematyka zajęć Ogólna informacja o przedmiocie. Dendrochronologia na świecie i w Polsce oraz jako dyscyplina naukowa i metoda. Podstawowe pojęcia w dendrochronologii. Materiał badawczy i jego charakterystyka. Stan zachowania drewna historycznego i jego przydatność w badaniach dendrochronologicznych. Pobór prób do konstrukcji wzorców przyrostowych z drzew żywych oraz materiału historycznego. Analizy materiału - narzędzia, instrumenty, techniki anatomiczne, transport i przechowywanie prób. Konsekwencje poboru prób dla drzew i obiektów drewnianych. Przygotowanie prób do pomiaru szerokości słojów rocznych - narzędzia i techniki preparacji. Strategie przygotowania próbek drewna do analiz dendrochronologicznych. Zasady prawidłowego wykonywania przekroju poprzecznego słojów rocznych. Praktyczne sposoby wzmacniania rysunku słojów rocznych. Pomiar szerokości słojów rocznych - techniki i urządzenia. Tworzenie krzywych obrazujących zmienność szerokości rocznych pierścieni drewna - chronologie surowe, bezwzględnie datowane i standaryzowane. Metody datowania drewna. Problemy w datowaniu dendrochronologicznym. Czynniki kształtujące udatność datowania. Metodyka poboru prób do datowania obiektów drewnianych. Analiza szerokości słojów rocznych i datowanie w praktyce. Wybrane programy komputerowe wykorzystywane w datowaniu. Datowanie drewna w architekturze, sztuce, przykłady datowań w lutnictwie, malarstwie, architekturze oraz postępowaniu administracyjnym i sądowym.

Realizowane efekty uczenia się LES_W01; LES_W02; LES_W03, LES_W04, LES_K01

Sposoby weryfikacji oraz zasady i kryteria oceny Zaliczenie na prawach egzaminu – na podstawie obecności na wykładach

Ćwiczenia laboratoryjne 16 godz.

Tematyka zajęć Strategie przygotowania próbek drewna do analiz dendrochronologicznych. Zasady prawidłowego wykonywania przekroju poprzecznego słojów rocznych. Zasady prawidłowego pomiaru szerokości słojów rocznych przy wykorzystaniu tradycyjnych metod oraz opartych o cyfrową analizę obrazu. Metoda digitalizacji słojów rocznych. Pomiar, transformacja i analiza danych przy wykorzystaniu programów CooRecorder, CDendro. Najczęściej popełniane błędy podczas pomiarów i ich weryfikacja. Zapis danych pomiarowych w standardzie Tucson. Transformacje danych przyrostowych i tworzenie osobniczych oraz stanowiskowych chronologii rzeczywistych i standaryzowanych. Datowanie metodą wzrokową oraz z wykorzystaniem programów CDendro oraz CooRecorder. Ocena poprawności datowania na podstawie wskaźników statystycznych. Metody określania stopnia podobieństwa chronologii słojów rocznych (współczynniki procentowego podobieństwa i korelacji, współczynnik t). Zasady sporządzania opinii i ekspertyz z zakresu datowania dendrochronologicznego.

Realizowane efekty uczenia się LES_U01-U07, LES_K01, LES_K02

Sposoby weryfikacji oraz zasady i kryteria oceny Sprawdzian umiejętności: - zaliczenie pisemne. Demonstracja praktycznych umiejętności - wykonanie projektów. Udział oceny z zaliczenia ćwiczeń laboratoryjnych w ocenie końcowej wynosi 70%.

Ćwiczenia terenowe 10 godz.

Tematyka zajęć Zasady posługiwanie się świdrem Presslera oraz jego ostrzenie i konserwacja. Alternatywne, małoinwazyjne metody zbierania danych w ramach analizy szerokości słojów rocznych drewna konstrukcyjnego i zabytkowego. Zasady prawidłowego typowania drzew do badań dendrochronologicznych oraz prawidłowego pozyskiwania materiału do badań dendrochronologicznych. Pobór prób z drzew żywych. Technika pobierania prób drewna historycznego do datowania.Przygotowanie i zabezpieczanie wywiertów. Sprzęt i urządzenia do konserwacji pobranego materiału. Prawidłowe oznaczenie i zabezpieczanie materiału w trakcie transportu i przechowywania. Wstępne przygotowanie drewna do analizy szerokości słojów rocznych.

Realizowane efekty uczenia się LES_U01

Sposoby weryfikacji oraz zasady i kryteria oceny Demonstracja praktycznych umiejętności. Sprawdzian umiejętności - pisemne sprawozdanie. Udział oceny z zaliczenia ćwiczeń laboratoryjnych w ocenie końcowej wynosi 30%.

Literatura

Podstawowa: Schweingruber F.H., 1983. Tree Rings. Basics and Applications of Dendrochronology. Kluwer Academic Publishers, Dordrecht, Holland.

Schweingruber F.H., 1993. Trees and Wood in Dendrochronology. Morphological, Anatomical, and Tree-Ring Analytical Characteristics of Trees Frequently Used in Dendrochronology. Springer-Verlag, Berlin Heidelberg, New York, London Paris Tokyo, HongKong Barcelona Budapest.

Ważny T., 2001. Dendrochronologia obiektów zabytkowych w Polsce. Muzeum Archeologiczne w Gdańsku, Gdańsk.

Zielski A., Krąpiec M., 2004. Dendrochronologia. PWN, Warszawa.

"

Uzupełniająca: Bednarz Z., 1998. Przykład wykorzystania metod dendrochronologicznych do datowania obiektów sztuki lutniczej. Sylwan 142 (7):89-97.

Baillie, M.G.L., 1982. Tree ring dating and archaeology. London, Canberra: Croom Heim.

Eckstein, D., Ważny, T.„Bauch, J., Klein, P., 1986. New evidence for the dendrochronological dating of Netherlandish paintings. Nature 320:465-466.

WIEDZA − absolwent zna i rozumie:

DOSiAD_W01 Posiada podstawową wiedzę o dendrochronologii na świecie i w Polsce oraz definiuje pojęcia z zakresu analizy słojów rocznych. Charakteryzuje i rozróżnia materiały badawcze oraz potrafi ocenić ich przydatność w badaniach dendrochronologicznych. Potrafi opisać metody stosowane w dendrochronologii oraz zna techniki poboru prób z drzew żywych i materiału historycznego. Opisuje konsekwencje poboru prób dla drzew żywych i obiektów historycznych. LES1_W01

LES1_W14

R

DOSiAD_W02 Posiada podstawową wiedzę z zakresu zasad analizy materiału badawczego w dendrochronologii. Zna narzędzia oraz techniki przygotowania materiału do badań dendrochronologicznych. Opisuje zasady liczenia pierścieni przyrostowych drewna oraz zna techniki i urządzenia stosowane w pomiarze szerokości słojów rocznych. LES1_W01

LES1_W14

R

DOSiAD_W03 Zna zasady analizy szerokości słojów rocznych i datowania w praktyce dendrochronologicznej. Definiuje teoretyczne podstawy tworzenia krzywych obrazujących zmienność szerokości słojów rocznych w tym chronologii rzeczywistych, bezwzględnie datowanych i standaryzowanych. LES1_W01

LES1_W14

R

DOSiAD_W04 Objaśnia metody datowania drewna oraz definiuje najczęściej występujące czynniki kształtujące udatność datowania. Dobiera odpowiednie narzędzia i metodykę do datowania dendrochronologicznego. Wymienia przykłady zastosowania datowania dendrochronologicznego drewna w architekturze, sztuce, lutnictwie, malarstwie, architekturze oraz postępowaniu administracyjnym i sądowym. LES1_W01

LES1_W14

R

UMIEJĘTNOŚCI − absolwent potrafi:

DOSiAD_U01 Potrafi prawidłowo dobrać, posługiwać się i konserwować narzędzia stosowane w pracach terenowych. Prawidłowo typuje drzewa do badań oraz pozyskuje materiał do analiz dendrochronologicznych. Stosuje alternatywne, małoinwazyjne metody zbierania danych do analizy szerokości słojów rocznych drewna konstrukcyjnego i zabytkowego. Pobiera próby z drzew żywych oraz drewna historycznego. Prawidłowo oznacza i zabezpiecza materiał badawczy w trakcie transportu i przechowywania. LES1_U01 R

DOSiAD_U02 Posiada umiejętność przygotowania próbek drewna do analiz dendrochronologicznych oraz potrafi prawidłowo wykonać przekrój poprzeczny słojów rocznych. Potrafi przy zastosowaniu różnych metod wyeksponować rysunek słojów rocznych. Wykonuje pomiar szerokości słojów rocznych przy wykorzystaniu tradycyjnych metod oraz opartych o cyfrową analizę obrazu. LES1_U01

LES1_U13 R

DOSiAD_U03 Przeprowadza digitalizację słojów rocznych oraz obsługuje przyrostomierze cyfrowe. Dokonuje pomiaru, transformacji i analizy danych przy wykorzystaniu programów CooRecorder, CDendro. Weryfikuje uzyskane w drodze analizy dendrochronologicznej wyniki pod kątem występowania błędów pomiarowych. Potrafi dokonać transformacji danych przyrostowych i utworzyć osobniczą i stanowiskową rzeczywistą i standaryzowaną chronologię słojów rocznych. LES1_U01 R

DOSiAD_U04 Wykonuje datowanie metodą wzrokową oraz z wykorzystaniem programów CDendro oraz CooRecorder. Ocenia poprawność datowania na podstawie wskaźników statystycznych. Potrafi określić stopień podobieństwa chronologii słojów rocznych stosując współczynniki procentowego podobieństwa i korelacji oraz współczynnik t. Sporządza opinie i ekspertyzy z zakresu datowania dendrochronologicznego. LES1_U01

KOMPETENCJE SPOŁECZNE − absolwent ma świadomość:

DOSiAD_K01 Ma świadomość potrzeby stałej aktualizacji swej wiedzy. Potrafi współdziałać, pracować i koordynować wykonanie zadań w grupie. LES1_K01 R

DOSiAD_K02 Ma świadomość ważności i rozumie pozatechniczne aspekty i skutki wykonywanej działalności oraz jej wpływu na środowisko i związanej z tym odpowiedzialności za podejmowane decyzje. Potrafi myśleć i działać w sposób przedsiębiorczy. LES1_K02 R

Sposoby weryfikacji oraz zasady i kryteria oceny

wykład.Obecność przynajmniej na 50% wykładów

cwt.Demonstracja praktycznych umiejętności. Sprawdzian umiejętności - pisemne sprawozdanie. Udział oceny z zaliczenia ćwiczeń laboratoryjnych w ocenie końcowej wynosi 30%.

CWL- Sprawdzian umiejętności: - zaliczenie pisemne. Demonstracja praktycznych umiejętności - wykonanie projektów. Udział oceny z zaliczenia ćwiczeń laboratoryjnych w ocenie końcowej wynosi 70%.