Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie - Centralny System Uwierzytelniania
Strona główna

Dendrochronologiczne datowanie obiektów sztuki i architektury drewnianej

Informacje ogólne

Kod przedmiotu: L.EX.034.NI.LLSXX
Kod Erasmus / ISCED: (brak danych) / (brak danych)
Nazwa przedmiotu: Dendrochronologiczne datowanie obiektów sztuki i architektury drewnianej
Jednostka: Zakład Ochrony Lasu, Entomologii i Klimatologii Leśnej
Grupy:
Punkty ECTS i inne: (brak) Podstawowe informacje o zasadach przyporządkowania punktów ECTS:
  • roczny wymiar godzinowy nakładu pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się dla danego etapu studiów wynosi 1500-1800 h, co odpowiada 60 ECTS;
  • tygodniowy wymiar godzinowy nakładu pracy studenta wynosi 45 h;
  • 1 punkt ECTS odpowiada 25-30 godzinom pracy studenta potrzebnej do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się;
  • tygodniowy nakład pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się pozwala uzyskać 1,5 ECTS;
  • nakład pracy potrzebny do zaliczenia przedmiotu, któremu przypisano 3 ECTS, stanowi 10% semestralnego obciążenia studenta.

zobacz reguły punktacji
Język prowadzenia: polski
Skrócony opis:

Celem kursu jest zapoznanie słuchaczy z metodyką datowania obiektów sztuki i architektury drewnianej przy wykorzystaniu analizy szerokości słojów rocznych drzew. W ramach prowadzonych zajęć studenci uzyskują podstawową wiedzę z zakresu dendrochronologii jako nauki oraz poznają metody pozyskiwania materiału badawczego. Zdobywają także praktyczne umiejętności wykorzystania słojów rocznych w naukowej i praktycznej działalności człowieka. Uczestnicy zajęć nabierają także umiejętności sporządzania opinii oraz ekspertyz z zakresu datowania drewna nieznanego wieku przy wykorzystaniu dendrochronologicznych metod analizy rocznych pierścieni drewna.

Pełny opis:

"Uczestnicy kursu zostaną zapoznani z możliwościami wykorzystania metod dendrochronologicznych do datowania obiektów sztuki i architektury drewnianej. Metody te pozwalają na bardzo dokładne określenie wieku drewna zabytkowego i są coraz powszechniej stosowane w historii architektury i sztuki, w archeologii, etnografii, sądownictwie, kryminalistyce itp.

Studenci uzyskają wiedzę z zakresu historii dendrochronologii w świecie oraz w Polsce, poznają dyscypliny naukowe, w których analizy dendrochronologiczne znajdują zastosowanie praktyczne.

Zostaną ponadto zapoznani z zasadami poboru prób drewna do badań oraz ze sposobami pomiaru szerokości rocznych pierścieni drewna różnych gatunków drzew, przy użyciu metod tradycyjnych oraz cyfrowych.

Zdobędą ponadto wiedzę z zakresu tworzenia sięgających daleko w głąb czasu bezwzględnie datowanych chronologii słojów rocznych (standardów dendrochronologicznych), wykorzystywanych w technikach datowania dendrochronologicznego.

Uczestnicy zajęć poznają także najczęściej napotykane trudności mogące zaistnieć w procesie pomiarów szerokości słojów rocznych, ich analizy oraz datowania drewna nieznanego wieku. Obok poznania roli dendrochronologii w badaniach różnorodnych zmian zachodzących w środowisku przyrodniczym, studenci zapoznani zostaną także ze specjalistycznym sprzętem oraz oprogramowaniem używanym w dendrochronologii, zasadami właściwego posługiwaniem się nimi oraz praktycznym wykorzystaniem analizy pierścieni rocznych przyrostów drewna do tworzenia chronologii rzeczywistych, indeksowanych oraz bezwzględnie datowanych standardów dendrochronologicznych. Standardy te są nieodzowne w procesie datowania drewna.

W ramach praktycznej części kursu przedstawiane będą metody prawidłowego poboru prób do analiz dendrochronologicznych z drzew żywych oraz materiału historycznego i zaprezentowane zostaną poszczególne etapy datowania.

Na podstawie uzyskanej teoretyczno-praktycznej wiedzy, każdy uczestnik kursu przeprowadzi datowanie dendrochronologiczne wybranego obiektu drewnianego.

W procesie datowania kursanci uzyskają ponadto praktyczne umiejętności wykorzystania najnowocześniejszego oprogramowania komputerowego w pomiarach oraz analizie szerokości słojów rocznych. Uwieńczeniem kursu jest przygotowanie uczestników do sporządzania opinii i ekspertyz z zakresu dendrochronologicznego datowania obiektów sztuki i architektury drewnianej.

Kurs obejmuje: Wykłady (4 godziny):

1. Dendrochronologia na świecie i w Polsce.

2. Dendrochronologia jako dyscyplina naukowa i metoda. Podstawowe pojęcia w dendrochronologii.

3. Materiał badawczy i jego charakterystyka.

4. Stan zachowania drewna historycznego i jego przydatność w badaniach dendrochronologicznych.

5. Pobór prób do konstrukcji wzorców przyrostowych z drzew żywych oraz materiału historycznego.

6. Analizy materiału - narzędzia, instrumenty, techniki anatomiczne, transport i przechowywanie prób.

7. Konsekwencje poboru prób dla drzew żywych i drewnianych obiektów historycznych.

8. Przygotowanie prób do pomiaru szerokości słojów rocznych - narzędzia i techniki preparacji.

9. Liczenie pierścieni przyrostowych oraz pomiar ich szerokości - techniki i urządzenia.

10. Tworzenie krzywych obrazujących zmienność szerokości rocznych pierścieni drewna - chronologie surowe i standaryzowane oraz krzywe bezwzględnie datowane.

11. Metody datowania drewna. Problemy w datowaniu dendrochronologicznym. Czynniki kształtujące udatność datowania.

12. Metodyka poboru prób do datowania przedmiotów oraz obiektów drewnianych.

13. Analiza szerokości słojów rocznych i datowanie w praktyce.

14. Wybrane programy komputerowe wykorzystywane w datowaniu.

15. Zależność daty ścięcia drzewa od wykorzystania jego drewna w aspekcie dokładności datowania dendrochronologicznego.

16. Datowanie drewna w architekturze, sztuce, przykłady datowań w lutnictwie, malarstwie, architekturze oraz postępowaniu administracyjnym i sądowym.

Ćwiczenia terenowe (10 godzin):

1. Zasady prawidłowego doboru i posługiwania się świdrem Presslera oraz jego ostrzenie i konserwacja.

2. Zasady prawidłowego typowania drzew do badań dendrochronologicznych oraz prawidłowego pozyskiwania materiału do badań dendrochronologicznych.

3. Alternatywne, małoinwazyjne metody zbierania danych w terenie i laboratorium w ramach analizy szerokości słojów rocznych drewna konstrukcyjnego i zabytkowego.

4. Pobór prób z drzew żywych. Technika pobierania prób drewna do datowania.

5. Prawidłowe oznaczenie i zabezpieczanie materiału w trakcie transportu i przechowywania - sprzęt i urządzenia do konserwacji pobranego materiału.

Ćwiczenia kameralne (16 godzin):

1. Strategie przygotowania próbek drewna do analiz dendrochronologicznych.

2. Zasady prawidłowego wykonywania przekroju poprzecznego słojów rocznych.

3. Praktyczne sposoby wzmacniania rysunku słojów rocznych.

4. Zasady prawidłowego pomiaru szerokości słojów rocznych przy wykorzystaniu tradycyjnych metod oraz opartych o cyfrową analizę obrazu (metoda optyczna przy wykorzystaniu, lupy, mikroskopu, przyrostomierza BEPD (Biotronik®).

5. Metoda digitalizacji słojów rocznych, przyrostomierze cyfrowe. Pomiar, transformacja i analiza danych przy wykorzystaniu programów CooRecorder, CDendro (Cybis®) oraz PrzyrostWP (Biotronik®).

6. Najczęściej popełniane błędy podczas pomiarów i ich weryfikacja.

7. Zapis danych pomiarowych w standardzie Tucson.

8. Obsługa wybranych programów z biblioteki DPL - testowanie i weryfikacja prawidłowości pomiaru szerokości słojów rocznych za pomocą programu COFECHA.

9. Transformacje danych przyrostowych i tworzenie osobniczych oraz stanowiskowych chronologii rzeczywistych i standaryzowanych.

10. Datowanie metodą wzrokową oraz z wykorzystaniem programów CDendro oraz CooRecorder (Cybis®) .

11. Ocena poprawności datowania na podstawie wskaźników statystycznych. Metody określania stopnia podobieństwa chronologii słojów rocznych (współczynniki procentowego podobieństwa i korelacji, współczynnik t).

12. Zasady prawidłowego redagowania opinii i ekspertyz z zakresu datowania dendrochronologicznego."

Literatura:

"Aniol, R.W., 1983. Tree-ring analyses using CATRAS. Dendrochronologia 1, 45-53.

Baillie, M.G.L., 1982. Tree ring dating and archaeology. London, Canberra: Croom Heim.

Baillie, M.G.L., 1995. A slice through time: dendrochronology and precision dating. London: B.T. Batsford Ltd.

Baillie, M.G.L., Pilcher, J.R., 1973. A simple crossdating program for tree-ring research. Tree-Ring Bull. 33:7-14.

Bednarz, Z., 1976. Wpływ klimatu na zmienność szerokosci słojów rocznych limby (Pinus cembra L.) w Tatrach. Acta Agraria et Silvestria, Series Silvestris, 16:3-33.

Bednarz, Z., 1998. Przykład wykorzystania metod dendrochronologicznych do datowania obiektów sztuki lutniczej. Sylwan 142 (7):89-97.

Briffa, K.R., Jones, P.D., Schweingruber, F.H., Osborn, T.J., 1998. Influence of volcanic eruptions on Northern Hemisphere summer temperature over the past 600 years. Nature 393:450-55.

Campbell, W.A. 1939. Damage from increment borings. Division of Forest Pathology, Bureau of Plant Industry, U.S. Dept of Agriculture, 7 pp.

Cleaveland, M.K. 1998. Coring controversy. Wild Earth, 8(1):13-14.

Cook, E.R., Kairiukstis, L.A. (Eds.). 1990. Methods of dendrochronology. Applications in the Environmental Sciences. Springer-Science+Business Media, B. V.

Dujesiefken, D., Rhaesa, A., Eckstein, D., Stobbe, H. 1999. Tree wound reactions of differently treated boreholes. Journal of Arboriculture, 25(3):113-123.

Eckstein, D., Dujesiefken, D. 1999. Long-term effects in trees due to increment borings. Dendrochronologia, 16-17:205-211.

Eckstein, D., Ważny, T.„Bauch, J., Klein, P., 1986. New evidence for the dendrochronological dating of Netherlandish paintings. Nature 320:465-466.

Fritts, H.C. 1976. Tree Rings and Climate. Academic Press, New York.

Gorczyński, T., Molski, B., 1965. Dendrochronologia na usługach archeologii. Roczn. Dendr. PTB 19:5-33.

Grissino-Mayer, H.D. 2001. Evaluating crossdating accuracy: A manual and tutorial for the computer program COFECHA. Tree-Ring Research 57(2): 205-221.

Grissino-Mayer, H.D. 2003. A manual and tutorial for the proper use of an increment borer. Tree-Ring Research, 59(2):63-79.

Hart, J.H., Wargo, P.M. 1965. Increment borer wounds - penetration points for Ceratocystis fagacearum. Journal of Forestry, 63:38-39.

Hepting, G.H., Roth, E.R., Sleeth, B. 1949. Discolorations and decay from increment borings. Journal of Forestry, 47:366-370.

Holmes, R.L. 1983. Computer-assisted quality control in tree-ring dating and measurement. Tree-Ring Bulletin 43: 69-78.

Holmes, R.L., 1986: Quality control of crossdating and measuring. A users manual for program COFECHA. [In:] Holmes, R. L., Adams, R. K., Fritts, H.C.(Eds.). Tree-ring chronologies of western North America: California, eastern Oregon and northern Great Basin. Chronology Series VI. Tucson: Univ. of Arizona, 41-49.

Hughes M.K., Swetnam T.W., Diaz H.F., (Eds.). 2011. Dendroclimatology. Progress and Prospects. Springer Dordrecht Heidelberg, London, New York.

Jaeger, T.A. 1970. Increment borer damage and its control: A review of the literature.

Instrukcja użytkowania przyrostomierza SGMwp. Biotronik® (maszynopis).

Jozsa L.A. 1988. Increment Core Sampling Techniques for High Quality Cores. Wood Science Department, Forintek Canada Corp., Special Publication No.SP-30.

Kaennel, M., Schweingruber, F. H., 1995. Multilingual glossary of dendrochronology. Birmensdorf: Eidgenossische Forschungsanstalt fiir Wald, Schnee und Landschaft.

Kaennel M., Schweingruber F.H. 1995. Multilingual glossary of dendrochronology. Terms and definitions in English, German, French, Spanish, Italian, Portuguese, and Russian. Birmensdorf; Berne, Stuttgart, Vienna, Swiss Federal Institute for Forest, Snow and Landscape Research; Haupt.: 467.

Kalisz, P., Carrico, A. 1997. CAUTION: Increment boring is hazardous to the health of trees. Wild Earth, 7:29-30.

Krąpiec, M., Ważny, T., 1994. Dendrochronologia — podstawy teoretyczne i stan zaawansowania badań w Polsce. Światowit 39:193-214.

Laflamme, G. 1979. Discoloured wood of aspen caused by increment boring. European Journal of Forest Pathology, 9:15-18.

Larsson L.-Ĺ., Ossowski Larsson P. 2016. Cybis Dendrochronology. Home of CDendro & CooRecorder. Cybis Elektronik & Data AB., Saltsjöbaden, Sweden.

Lorenz, R.C. 1944. Discolorations and decay resulting from increment borings in hardwoods. Journal of Forestry, 42, 37-43.

Meyer, W.H., Hayward, S.B. 1936. Effect of increment boring on Douglas fir. Journal of Forestry, 34, 867-869.

Obsługa i konserwacja świdra przyrostowego Haglöf. Haglöf-Sweden (maszynopis).

Parker M.L., Jozsa L.A. 1975. What tree ring tell us. Canadian Forestry Service. Fact sheet. Department of Fish and Forestry, Canadian Forest Service Publication, 1270:1-18.

Schweingruber F.H. 1983. Tree Rings. Basics and Applications of Dendrochronology. Kluwer Academic Publishers, Dordrecht, Holland.

Schweingruber F.H. 1993. Trees and Wood in Dendrochronology. Morphological, Anatomical, and Tree-Ring Analytical Characteristics of Trees Frequently Used in Dendrochronology. Springer-Verlag, Berlin Heidelberg, New York, London Paris Tokyo, HongKong Barcelona Budapest.

Schweingruber, F.H., Eckstein, D., Serre-Bachet, F., Braker, O.U., 1990. Identification, presentation and interpretation of event years and pointer years in dendrochronology. Dendrochronologia 8:9-38.

Toole, E.R., Gammage, J.L. 1959. Damage from increment borings in bottomland hardwoods. Journal of Forestry, 57:909-911.

van Mantgem, P. J. V., Stephenson, N. L. 2004. Does coring contribute to tree mortality?. Canadian Journal of Forest Research, 34(11), 2394-2398.

Vaganov E.A. Hughes M.K. Shashkin A.V.. 2006. Growth Dynamics of Conifer Tree Rings Images of Past and Future Environments. Springer Berlin Heidelberg, New York [in:] Caldwell M.,M., Heldmaier G., Jackson R.,B., Lange O.,L., Mooney H., A., Schulze E.-D., Sommer U., (Eds.) Ecological Studies, Analysis and Synthesis,Vol. 183.

Ważny T., 2001. Dendrochronologia obiektów zabytkowych w Polsce. Muzeum Archeologiczne w Gdańsku, Gdańsk.

Wunder J., Manusch C., Queloz V., Brang P., Ringwald V., Bugmann H. 2013. Does increment coring enhance tree decay? New insights from tomography assessments. Canadian Journal of Forest Research, vol. 43, No. 8:711-718

Wunder J., Reineking B., Hillgarter F.-W., Bigler Ch., Bugmann H. 2011. Long-term effects of increment coring on Norway spruce mortality Can. J. For. Res. 41(12):2326–2336.

Zielski A., Krąpiec M. 2004. Dendrochronologia. PWN, Warszawa."

Przedmiot nie jest oferowany w żadnym z aktualnych cykli dydaktycznych.
Opisy przedmiotów w USOS i USOSweb są chronione prawem autorskim.
Właścicielem praw autorskich jest Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie.
kontakt deklaracja dostępności USOSweb 7.0.3.0 (2024-03-22)