Dendrochronologia i dendroklimatologia
Informacje ogólne
Kod przedmiotu: | L.EX.026.NM.LLSXX |
Kod Erasmus / ISCED: | (brak danych) / (brak danych) |
Nazwa przedmiotu: | Dendrochronologia i dendroklimatologia |
Jednostka: | Zakład Ochrony Lasu, Entomologii i Klimatologii Leśnej |
Grupy: | |
Punkty ECTS i inne: |
(brak)
|
Język prowadzenia: | polski |
Skrócony opis: |
W ramach przedmiotu omawiane są metody datowania prób drewna oraz rozpoznania wpływu różnych czynników środowiska na rytm przyrostowy drzew róznych gatunków, w tym: warunków klimatycznych, zanieczyszczeń środowiska, hodowlanych zabiegów pielęgnacyjnych, gradacji owadzich. Możliwości dokonywania klasyfikacji typologicznej - gatunkowej oraz siedliskowej, a także opracowywanie regionalizacji przestrzennej o charakterze dendrochronologicznym i dendroklimatycznym w oparciu o cechy przyrostowe drzew. Sposoby identyfiakcji gatunków drzew oraz miejsca (regionu) ich pochodzenia. |
Pełny opis: |
Wykłady 1. Przedmiot i zakres badań dendrochronologii oraz dendroklimatologii. Historia badań. Rytm aktywności i spoczynku drzewa, periodyzacja aktywności kambium jako strategia przystosowawcza. Czynniki kształtujące formowanie słoja drewna. Biologiczne podstawy dendrochronologii i dendroklimatologii: wtórny ksylem, drewno wczesne, późne, reakcyjne, cechy słojów: gęstość, szerokość słoja, udział drewna wczesnego i późnego. 2. Terminologia dendrochronologiczna: seria, sekwencja, dendroskala, chronologia (wzorcowa, osobnicza, stanowiskowa, lokalna, regionalna, ponadregionalna, gatunkowa, ponadgatunkowa). Jednorodność zachowań przyrostowych drzew i ich przyczyny. Lata wskaźnikowe - rodzaje i ich rola w dendroklimatologii (negatywne, pozytywne, silne, słabe, stanowiskowe, lokalne, regionalne, ponadregionalne, gatunkowe, ponadgatunkowe), lata wyjątkowe. Metoda datowania - wzorca szkieletowego. 3. Metodyka badań dendroklimatologicznych w tym: wybór stanowisk badawczych, drzew próbnych, miejsca wywiertu, rodzaje próbek (systematyczny, losowy, subiektywny). Liczba stanowisk oraz wywiertów. Dokumentacja stanowiska badawczego. Strategia EKO. Specyfika i problemy dendroklimatologii umiarkowanej strefy klimatycznej oraz regionów górskich, stref granicznych oraz siedlisk ekstremalnych. 4. Monitoring dendrochronologiczny środowiska w strefach skażonych. Zróżnicowanie zachowań przyrostowych różnych gatunków drzew. Dystrybucja sygnału dendrochronologicznego w przestrzeni oraz w czasie. Telekoneksja, heterokoneksja, podobieństwo rytmu przyrostowego drzew w skali przestrzennej i międzygatunkowej. Regionalizacja dendrochronologiczna pionowa i powierzchniowa. Rola regionalnej stacji meteorologicznej w badaniach dendroklimatycznych. Zależność przyrostu radialnego drzew gatunków rodzimych i introdukowanych od różnych elementów klimatycznych. Ćwiczenia laboratoryjne 1. Przygotowanie i zabezpieczenie wywiertów, sprzętu i urządzenia do obróbki materiału i pomiarów. Przygotowanie drewna do pomiaru. Pomiary szerokości słojów różnymi przyrządami: Biotronik BP 1991, metoda skanowania – program CD Dendro, Przyrost WP i Przyrost P. Popełniane błędy i ich weryfikacja. Zapis danych pomiarowych w formacie Tucson. Transformacje danych przyrostowych i klimatycznych dla programów DPL. 2. Testowanie prawidłowości datowania programem COFECHA. Konstrukcja chronologii osobniczej, stanowiskowej, lokalnej, reionalnej ponadregionalnej. Ekspozycja zmienności krótkookresowej cech słojów. 3. Standaryzacja serii szerokości słojów. Konstrukcja chronologii standaryzowanej – indeksowanej zapomocą programu ARSTAN, wskaźnika czułości rocznej oraz proporcji. Badanie telekoneksji przyrostowej w ramach osobnika, pomiędzy stanowiskami w ramach gatunku oraz pomiędzy różnymi gatunkami. Konstrukcja chronologii osobniczej, lokalnej, regionalnej oraz ponadregionalnej różnego rodzaju. 4. Wyznaczanie lat wskaźnikowych różnymi metodami. Analiza chronologii frekwencji. Typowanie lat wskaźnikowych programem XTCS. Przygotowanie i ocena danych klimatycznych: weryfikacja danych, badanie homogeniczności programem HOM. Obliczanie i wykorzystanie wskaźników klimatyczny w analizach dendroklimatycznych programem ARI. Uzupełnianie braków danych klimatycznych programem MET. Konstrukcja regionalnej stacji meteorologicznej. 5. Praca z programami: RESPO, RINGS, Dendroclima2002. Analiza zmienności reakcji przyrostowych wewnątrzpopulacyjnej, pomiędzy populacjami cząstkowymi, w ramach gatunku, pomiędzy gatunkami. Koonstrukcja modelu „przyrost – klimat” radialny. Metody regionalizacji dendrochronologicznej oraz dendroklimatycznej. Ćwiczenia terenowe 1. Wybór stanowisk badawczych zgodnie ze strategią EKO w celu opisu zróżnicowania wymagań klimatycznych różnych gatunków drzew. Wybór i oznaczenie drzew próbnych. Wypełnienie karty stanowiska. Pobranie wywiertów z drzew próbnych. 2. Wybór stanowisk badawczych zgodnie ze strategią EKO2 w celu opisu zróżnicowania wymagań klimatycznych określonego gatunku drzewa na różnych siedliskach oraz oceny jakości dendroklimatycznej populcaji cząstkowych oraz prób pobranych z róznych sektorów pnia. Pobór wywierów z drzew próbnych. |
Literatura: |
Zielski A., Krąpiec M. 1999. Dendrochronologia. PWN, Warszawa. 328. Wilczyński S. 2010. Uwarunkowania przyrostu radialnego wybranych gatunków drzew z Wyżyny Kieleckiej w świetle analiz dendroklimatologicznych. Zeszyty Naukowe UR w Krakowie 464(341): pp. 221. Cook E., Kairiukstis L. Methods of dendrochronology. Applications in the Environmental Sciences. Kluwer Acad. Publ., Dordrecht, Boston. Fritts HC. 1976. Tree Rigs and Climate. Acad. Press London: pp 567. Kaennel M., Schweingruber F.H. 1995. Multilingual glossary of dendrochronology. Terms and definitions in English, German, French, Spanish, Italian, Portuguese, and Russian. Birmensdorf; Berne, Stuttgart, Vienna, Swiss Federal Institute for Forest, Snow and Landscape Research; Haupt.: 467. Schweingruber F.H. 1983. Der Jahrring. Standort, Methodik, Zeit und Klima in der Dendrochronologie. Bern und Stuttgart, Verlag Paul Haupt: 235. |
Efekty uczenia się: |
Efekty Absolwent definiuje pojęcia z zakresu dendrochronologii oraz rozpoznaje i opisuje zakres badawczy. Definiuje procesy i czynnki środowiskowe decydujące o wzroście i rozwoju drzew oraz charakteryzuje ich wpływ na ich rytmikę przyrostową, wskazuje na wynikające z tego korzyści oraz zagrożenia. Rozróżnia i charakteryzuje metody klasyfikacji typologicznych oraz przestrzennych oparte na cechach rytmu przyrostowego drzew. Obsługuje przyrządy pomiarowe dendrochronologiczne oraz stosuje zasady prawidłowego zbioru danych. Dobiera metody i wykonuje pomiary dendrochronologiczne i dendroklimatyczne. Opracowuje wyniki pomiarów dendrochronologicznych i dendroklimatycznych. Potrafi pracować w grupie, współdziałać w realizacji określonego zadania. Ma świadomość ważności i rozumie różne aspekty i skutki swojej oraz rozumie ich wpływ na środowisko. |
Metody i kryteria oceniania: |
Egzamin ustny. Rozwiązanie zdania problemowego na podstawie bazy danych dendrochronologicznych. Zaliczenie - demonstracja umiejętności praktycznych dotyczących pomiarów dendrochronologicznych. |
Praktyki zawodowe: |
brak |
Właścicielem praw autorskich jest Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie.