Fitopatologia leśna
Informacje ogólne
Kod przedmiotu: | L.A3.FITOPY.SI.LLSGX |
Kod Erasmus / ISCED: | (brak danych) / (brak danych) |
Nazwa przedmiotu: | Fitopatologia leśna |
Jednostka: | Katedra Ochrony Ekosystemów Leśnych |
Grupy: | |
Punkty ECTS i inne: |
(brak)
|
Język prowadzenia: | polski |
Skrócony opis: |
Student po wysłuchaniu kursu posiada umiejętność identyfikowania po oznakach etiologicznych sprawców chorób występujących pospolicie w lasach, a ponadto potrafi: 1) docenić rolę i znaczenie mikroorganizmów w ekosystemach leśnych w kontekście uwarunkowania występowania i przebiegu chorób podstawowych gatunków lasotwórczych, 2) zidentyfikować choroby o tendencji do epifitozyjnego występowania, zagrażające trwałości i ciągłości produkcji leśnej, 3) właściwie ocenić zagrożenie dla produkcji leśnej ze strony grzybów powodujących choroby raków drzewnych i zgnilizn drewna, 4) zidentyfikować rodzaj i wielkość źródła materiału infekcyjnego, z którego odnawiają się łańcuchy zarazkowe, 5) zaplanować postępowanie ochronne w szkółkach leśnych minimalizujące straty z powodu występowania chorób, wykorzystując zabiegi z zakresu profilaktyki dyspozycyjnej i infekcyjnej, 6) zna zagadnienia związane z możliwościami stosowania sterowanej mikoryzacji sadzonek podstawowych gatunków lasotwórczych. |
Pełny opis: |
Tematyka zajęć Fitopatologia leśna jako nauka. Rola i znaczenie fitopatologii dla zapewnienia trwałości i ciągłości produkcji leśnej. Krótki rys historii fitopatologii. Omówienie szkoły patogenistów i predyspozycjonistów oraz ich wkładu w rozwój nauki o chorobach roślin. Zdefiniowanie podstawowych pojęć stosowanych w fitopatologii. Choroba rośliny i jej istota. Zasady klasyfikacji chorób roślin. Choroby wieloczynnikowe (kompleksowe), ich typowe przykłady w lasach Polski. Modele przedstawiające choroby drzew leśnych. Działy fitopatologii i przedmiot ich zainteresowania: symptomologia, etiologia, patogeneza, epidemiologia, ochrona roślin przed chorobami, "patologia" drewna. Czynniki powodujące choroby roślin. Przegląd niezakaźnych chorób roślin. Wiroidy i wirusy jako zakaźne czynniki chorobotwórcze roślin. Typy objawów chorobowych w wirusowych chorobach roślin ze szczególnym uwzględnieniem roślin drzewiastych. Zasady identyfikacji wirusów roślinnych. Zasady zwalczania chorób wirusowych. Bakterie jako sprawcy chorób roślin. Drogi infekcji roślin przez bakterie, rozprzestrzenianie w porażonych roślinach, rodzaje wywoływanych objawów chorobowych. Metody ochrony roślin przed chorobami bakteryjnymi. Przegląd najważniejszych chorób bakteryjnych drzew leśnych. Fitoplazmy jako sprawcy chorób roślin. Fitoplazmy a mykoplazmy. Podstawowe wiadomości o biologii i rozwoju fitoplazm. Przegląd chorób drzew powodowanych przez fitoplazmy. Nicienie jako czynniki powodujące choroby drzew i krzewów leśnych. Biologia, rozwój, rozprzestrzenianie i znaczenie Bursaphelenchus xylophilus jako organizmu kwarantannowego. Rośliny kwiatowe jako czynniki powodujące choroby drzew i krzewów leśnych: półpasożyty -Viscum, Loranthus, Arceuthobium, Phoradendron; pełne pasożyty - Cuscuta, Orobanche. Charakterystyka i omówienie rozwoju organizmów grzybopodobnych z królestwa Straminipila (Chromista). Omówienie znaczenie chorobotwórczego na wybranych przykładach: Albuginales, Peronosporales, Pythiales. Charakterystyka grzybów (Eumycota, Fungi) jako najważniejszej grupy zakaźnych czynników chorobotwórczych dla drzew leśnych. Rozmnażanie się grzybów: rozmnażanie wegetatywne, rozmnażanie generatywne (plazmogamia, kariogamia, mejoza, specyfika fazy dikariotycznej u grzybów), typy zapłodnienia, grzyby homotaliczne i heterotaliczne. Typy zarodnikowania generatywnego i wegetatywnego, ich znaczenie dla systematyki grzybów i rozprzestrzeniania sprawców chorób roślin. Cykl rozwojowy i znaczenie w środowisku leśnym grzybów z gromady/typu Chytridiomycota, Glomeromycota i Zygomycota. Charakterystyka grzybów należących do gromady/typu Ascomycota (rozmnażanie, budowa worków, typy owocnikowania, sposoby odżywiania). Przegląd systematyczny wybranych jednostek niższego rzędu ze szczególnym uwzględnieniem cech ich rozwoju i znaczenia w środowisku leśnym: Saccharomycetes, Taphrinomycetes, Eurotiomycetes, Erysiphales, Sordariomycetes, Helotiales, Rhystismatales, Dothideomycetes, Lecanoromycetes. Charakterystyka grzybów należących do gromady/typu Basidiomycota (budowa, rozmnażanie, rodzaje owocników, typy podstawek, sposoby odżywiania). Przegląd systematyczny wybranych jednostek niższego rzędu ze szczególnym uwzględnieniem cech ich rozwoju i znaczenia w środowisku leśnym: Ustilaginales, Tiletiales, Exobasidiales, Pucciniales (Uredinales, Auriculariales, Tremellales, Agaricales, Boletales, Hymenochaetales, Phallales, Thelephorales. Rodzaje owocników i typy zarodnikowania u grzybów mitosporowych (anamorficznych) i ich relacje do w/w gromad/typów grzybów. Patogeneza: Proces chorobowy roślin i jego uwarunkowania. Fazy przebiegu zakaźnych chorób roślin. Rola rośliny gospodarza w procesie chorobowym. Mechanizmy odpornościowe u roślin na zakaźne czynniki chorobotwórcze: odporność bierna, odporność czynna, CODIT. Odporność pionowa i odporność pozioma oraz ich znaczenie względem pasożytów biotroficznych i pasożytów względnych. Patogeneza: wpływ chorób na procesy fizjologiczne drzew; rola patogenu w procesie chorobowym; cechy pasożytów roślin i zmiany ich uzdolnień pasożytniczych; rola enzymów, toksyn i regulatorów wzrostu w patogenezie. Epidemiologia: rodzaje i szkodliwość epidemii; znaczenie łańcuchów zarazkowych i rezerwuarów materiału zakaźnego dla epidemiologii chorób. Drogi rozprzestrzeniania zarodników. Wybrane zagadnienia uwarunkowań procesów chorobowych drzew: znaczenie zjawiska ryzosfery i fylosfery dla zdrowia drzew. Rola środowiska jako czynnika modyfikującego podatność gospodarza i agresywność patogenu. Organizmy endofityczne i ich rola w odniesieniu do podatności chorobowej rośliny gospodarza. Mykotrofizm drzew leśnych: rodzaje i funkcje mykoryz, znaczenie ektomykoryzy w żywieniu i ochronie drzew leśnych przed patogenami, zaburzenia mykotrofizmu i jego skutki. Ochrona drzew leśnych przed chorobami: Integrowana ochrona roślin przed chorobami jako najbardziej dojrzała forma planowanej ochrony roślin, terapia, profilaktyka dyspozycyjna. Ochrona drzew leśnych przed chorobami: profilaktyka infekcyjna, metoda fizyczna, mechaniczna i biologiczna w ochronie drzew; „kwarantanna” i jej znaczenie w ochronie roślin drzewiastych. Charakterystyka chemicznej metody ochrony roślin i możliwości jej wykorzystania w leśnictwie. Aktualny stan zagrożenia lasów w Polsce przez zakaźne czynniki chorobotwórcze. Zespoły Ochrony Lasu jako jednostki służące pomocą w rozwiązywaniu problemów fitopatologicznych w lasach. Realizowane efekty kształcenia FITOPY_W01, FITOPY_W02 Sposoby weryfikacji oraz zasady i kryteria oceny W semestrze 4 - Test pisemny (test mieszany - uzupełnienia, wybór, odpowiedzi na pytania) (minimum 60 % poprawnych odpowiedzi w celu uzyskania oceny 3.0); udział oceny z zaliczenia wykładów w ocenie końcowej wynosi 60 % Ćwiczenia kameralne semestr 3 14 godz. Tematyka zajęć Symptomatologia. Nekrozy korzeni: huba korzeni. Nekrozy korzeni: opieńkowa zgnilizna korzeni. Choroby zgorzelowe: zakaźna zgorzel siewek. Choroby zgorzelowe: zamieranie pędów sosny. Choroby aparatu asymilacyjnego: osutki sosny. Choroby aparatu asymilacyjnego: opadzina modrzewia. Realizowane efekty kształcenia FITOPY_U01, FITOPY_U02, FITOPY_K01, FITOPY_K02 Sposoby weryfikacji oraz zasady i kryteria oceny Test pisemny (minimum 50% poprawnych odpowiedzi w celu uzyskania oceny 3.0); udział oceny z zaliczenia ćwiczeń kameralnych w ocenie końcowej wynosi 30% |
Literatura: |
Podstawowa 1. K. Mańka: „Fitopatologia leśna” PWRiL, Warszawa 2005; Foldery: „Choroby drzew leśnych” PWRiL, Poznań. 2. Z. Borecki: „Nauka o chorobach roślin” PWRiL, Warszawa 2001. 3. Z. Sierota: „Choroby lasu” CILP, Warszawa 2001. 4. A. Żółciak: „Opieńki” CILP, Warszawa 2005. 5. G. Hartmann, F. Nienhaus, H. Butin: "Farbatlas Waldschӓden-Diagnose von Baumkrankheiten". Ulmer Verlag, Stuttgart 2007. 6. M. Mańka: "Choroby drzew leśnych-Poradnik leśnika". PWRiL, Warszawa 2011. 7. J. Marcinkowska: "Oznaczanie rodzajów grzybów sensu lato ważnych w fitopatologii." PWRiL, Warszawa 2012. Uzupełniająca 1. S. Domański: „Mała flora grzybów” T. I, cz. 1-7, PWN Warszawa – Kraków 1974 – 1992 2. W. Wojewoda: „Checklist of Polish larger basidiomycetes” Instytut Botaniki PAN, Kraków 2003 3. Sierota Z., Szczepkowski A.: Rozpoznawanie chorób infekcyjnych. CILP, Warszawa 2014. 4. M. Skrzypczyńska., T. Kowalski: „Wyrośla drzew i krzewów leśnych” PWRiL, Warszawa 2016 |
Efekty uczenia się: |
WIEDZA − absolwent zna i rozumie: zna i docenia rolę i znaczenie mikroorganizmów w ekosystemach leśnych w kontekście uwarunkowania występowania i przebiegu chorób podstawowych gatunków lasotwórczych LES1_W03 R zna metody, techniki i technologie stosowane w ochronie drzew przed chorobami oraz podstawowe kategorie pojęciowe i terminologię stosowaną w fitopatologii i mikrobiologii LES1_W09 R UMIEJĘTNOŚCI − absolwent potrafi: identyfikować po oznakach etiologicznych sprawców chorób pospolicie występujących w różnych typach lasów oraz choroby zagrażające trwałości i ciągłości produkcji leśnej; potrafi ocenić zagrożenia dla produkcji leśnej ze strony grzybów chorobotwórczych LES1_U04 R potrafi zaplanować i przeprowadzić postępowanie ochronne w szkółkach, uprawach i drzewostanach z wykorzystaniem metod hylotechnicznych, hodowlanych i metod z zakresu profilaktyki infekcyjnej właściwych dla różnych typów lasów LES1_U04 R KOMPETENCJE SPOŁECZNE − absolwent jest gotów do: podjęcia odpowiedzialności za skutki postępowania ochronnego stosowanego w szkółkach i drzewostanach LES1_K03 R ciągłego aktualizowania swej wiedzy zawodowej i podnoszenia swoich kwalifikacji LES1_K01 R |
Metody i kryteria oceniania: |
Sposoby weryfikacji oraz zasady i kryteria oceny wykład. W semestrze 4 - Test pisemny (test mieszany - uzupełnienia, wybór, odpowiedzi na pytania) (minimum 60 % poprawnych odpowiedzi w celu uzyskania oceny 3.0); udział oceny z zaliczenia wykładów w ocenie końcowej wynosi 60 % ćwiczenia.Sposoby weryfikacji oraz zasady i kryteria oceny Test pisemny (minimum 50% poprawnych odpowiedzi w celu uzyskania oceny 3.0); udział oceny z zaliczenia ćwiczeń kameralnych w ocenie końcowej wynosi 30% |
Właścicielem praw autorskich jest Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie.