Entomologia leśna

Zapoznanie się z podstawową wiedzą dotyczącą morfologii, anatomii, biologii i cyklu rozwojowego owadów; praktyczne opanowanie umiejętności rozpoznawania najważniejszych szkodników leśnych na podstawie różnych postaci rozwojowych i powodowanych przez nie uszkodzeń drzew leśnych; poznanie metod prognozowania pojawu, profilaktyki i zwalczania szkodników.

Wykłady 34 godz.

Tematyka zajęć Zakres, zadania i krótki rys historyczny rozwoju dyscypliny; znaczenie owadów w gospodarce leśnej; podstawy systematyki, morfologii i anatomii owadów; wprowadzenie do zoogeografii owadów

Charakterystyka wybranych rzędów owadów (12)

Układy wewnętrzne ciała owadów i zasady ich funkcjonowania: pokarmowy, krwionośny, oddechowy

Układy wewnętrzne ciała owadów i zasady ich funkcjonowania: wydalniczy, nerwowy

Układy wewnętrzne ciała owadów i zasady ich funkcjonowania: hormonalny, rozrodczy; rozmnażanie owadów; składanie jaj i opieka nad potomstwem, budowa jaja; determinacja płci u owadów

Rozwój osobniczy – ontogeneza: rozwój embrionalny i postembrionalny; przepoczwarczenie – histoliza i histogeneza; wpływ czynników środowiska na rozwój; dynamika liczebności owadów oraz mechanizm i przyczyny masowych pojawów fitofagów

Komunikacja w świecie owadów: chemiczna, akustyczna, wzrokowa; rodzaje feromonów oraz ich znaczenie w życiu i rozwoju owadów

Szkody wyrządzane w lasach przez szkodliwe gatunki owadów; klasyfikacja gospodarcza owadów; rodzaje powodowanych szkód; metody kontroli owadów

Biologia, metody profilaktyki, prognozowania pojawu i ograniczania nadmiernej liczebności wybranych gatunków owadów fitofagicznych wyrządzających szkody w drzewostanach iglastych różnych klas wieku; kambio-ksylofagiczne gatunki owadów

Biologia, metody profilaktyki, prognozowania pojawu i ograniczania nadmiernej liczebności wybranych gatunków owadów fitofagicznych wyrządzających szkody w drzewostanach liściastych różnych klas wieku; kambio-ksylofagiczne gatunki owadów

Biologia, metody profilaktyki, prognozowania pojawu i ograniczania nadmiernej liczebności wybranych gatunków owadów fitofagicznych wyrządzających szkody w szkółkach leśnych: szkodniki systemów korzeniowych szkodniki nadziemnych i podziemnych części siewek i młodych drzewek; szkodniki igieł i pączków; drzewostany sosnowe

Biologia, metody profilaktyki, prognozowania pojawu i ograniczania nadmiernej liczebności wybranych gatunków owadów fitofagicznych wyrządzających szkody w szkółkach leśnych: szkodniki systemów korzeniowych szkodniki nadziemnych i podziemnych części siewek i młodych drzewek; szkodniki igieł i pączków; drzewostany świerkowe i modrzewiowe

Biologia, metody profilaktyki, prognozowania pojawu i ograniczania nadmiernej liczebności wybranych gatunków owadów fitofagicznych wyrządzających szkody w szkółkach leśnych: szkodniki systemów korzeniowych szkodniki nadziemnych i podziemnych części siewek i młodych drzewek; szkodniki igieł i pączków; drzewostany jodłowe

Biologia, metody profilaktyki, prognozowania pojawu i ograniczania nadmiernej liczebności wybranych gatunków owadów fitofagicznych wyrządzających szkody w szkółkach leśnych: szkodniki systemów korzeniowych szkodniki nadziemnych i podziemnych części siewek i młodych drzewek; szkodniki igieł i pączków; drzewostany liściaste

Biologia, metody profilaktyki, prognozowania pojawu i ograniczania nadmiernej liczebności wybranych gatunków owadów fitofagicznych uszkadzających nasiona i szyszki drzew leśnych

Odżywianie się owadów; społeczeństwa owadów

Ocena stopnia zagrożenia drzewostanów i prognozowanie dynamiki i liczebności szkodliwych owadów leśnych; metody ochrony lasu przed szkodnikami owadzimi: kwarantannowa, agrotechniczna, fizykomechaniczna, mechaniczna, mikrobiologiczna, mezobiologiczna, biotechniczna, genetyczna, ogniskowo-kompleksowa; gradacje owadów

Ćwiczenia laboratoryjne 30 godz.

Tematyka zajęć Metody odławiania, hodowli i preparowania owadów oraz sposoby dokumentowania danych i sporządzania zbiorów entomologicznych; budowa morfologiczna postaci doskonałej

Poznanie postaci doskonałych owadów leśnych należących do wybranych rzędów; oznaczanie postaci doskonałych owadów należących do wybranych rodzin z rzędu chrząszczy (Coleoptera) – cz. I; m.in. biegaczowate (Carabidae), podryjowate (Attelabidae)

Poznanie postaci doskonałych owadów należących do wybranych rodzin z rzędu chrząszczy (Coleoptera) – cz. II; m.in. stonkowate (Chrysomelidae), sprężykowate (Elateridae)

Poznanie postaci doskonałych owadów należących do wybranych rodzin z rzędu chrząszczy (Coleoptera) – cz. III; m.in. jelonkowate (Lucanidae), omarlicowate (Silphidae), skórnikowate (Dermestidae)

Poznanie postaci doskonałych wybranych gatunków chrząszczy z rodzin: poświętnikowatych (Scarabaeidae) i bogatkowatych (Buprestidae)

Poznanie postaci doskonałych wybranych gatunków chrząszczy z rodziny kózkowatych (Cermabycidae), cz. I

Poznanie postaci doskonałych wybranych gatunków chrząszczy z rodziny kózkowatych (Cermabycidae), cz. II

Poznanie postaci doskonałych wybranych gatunków chrząszczy z rodziny ryjkowcowatych (Curculionidae)

Poznanie postaci doskonałych wybranych gatunków chrząszczy z rodziny ryjkowcowatych (Curculionidae), podrodziny kornikowych (Scolytinae), cz. I

Poznanie postaci doskonałych wybranych gatunków chrząszczy z rodziny ryjkowcowatych (Curculionidae), podrodziny kornikowych (Scolytinae), cz. II

Poznanie postaci doskonałych wybranych gatunków chrząszczy z rodziny ryjkowcowatych (Curculionidae), podrodziny kornikowych (Scolytinae), cz. III

Poznanie postaci doskonałych wybranych gatunków owadów z ważniejszych rodzin z rzędu motyli (Lepidoptera)

Poznanie postaci doskonałych wybranych gatunków owadów z rzędu błonkoskrzydłych (Hymenoptera), podrzędu rośliniarek (Symphyta)

Poznanie postaci doskonałych wybranych gatunków owadów z rzędu błonkoskrzydłych (Hymenoptera), podrzędu stylikowców (Apocrita)

Poznanie jaj i złóż jaj owadów szkodników fizjologicznych sosny; poznanie ekskrementów wyrośniętych larw ogryzających igły sosny; poznanie oprzędów i poczwarek foliofagów sosny oraz ich parazytoidów

Podstawowa 1. Szujecki A. 1995. Entomologia leśna. T. I i II. Wydawnictwo SGGW, Warszawa.

2. Starzyk J.R., Skrzypczyńska M., Rossa R., Michalcewicz J. 2006. Ćwiczenia z entomologii leśnej. PWRiL, Warszawa.

Uzupełniająca 1. Luterek R., Szmidt A. 1997. Entomologia leśna z zarysem ekologii owadów. Wydawnictwo Akademii Rolniczej w Poznaniu.

2. Kolk A., Starzyk J. R.(tekst), Kinelski S. (fot.), Dzwonkowski R. (ryc.). 1996. Atlas szkodliwych owadów leśnych. Multico, Oficyna Wydawnicza, Warszawa.

3. Dominik J., Starzyk J.R. 2004. Owady uszkadzające drewno. PWRiL, Warszawa.

4. Dominik J., Starzyk J.R. (tekst), Kinelski S. (fot.), Dzwonkowski R. (ryc.). 1998. Atlas owadów uszkadzających drewno. Multico, Oficyna Wydawnicza, Warszawa.

5. Wojtusiak J. 1991. Podstawy etologii owadów. Uniwersytet Jagielloński, Skrypty Uczelniane, nr 636, Kraków.

WIEDZA − absolwent zna i rozumie:

ENTOM_W01 Posiada poszerzoną wiedzę dotyczącą systematyki, taksonomii, morfologii, anatomii i cyklu rozwojowego wybranych grup i gatunków owadów mających znaczenie w leśnictwie LES2_W03 R

ENTOM_W02 Ma podstawową wiedzę na temat struktury populacji owadów i najważniejszych układów i grup troficznych owadów oraz ich roli w funkcjonowaniu ekosystemów leśnych LES2_W03 R

ENTOM_W03 Wykazuje pogłębioną znajomość bionomii i znaczenia gospodarczego wybranych gatunków owadów należących do rodzin: Buprestidae, Cerambycidae, Curculionidae. LES2_W09 R

ENTOM_W04 Posiada pogłębioną wiedzę na temat metod ochrony lasu przed szkodliwymi gatunkami owadów oraz na temat pozaprodukcyjnych funkcji lasu z punktu widzenia entomologii leśnej LES2_W09 R

UMIEJĘTNOŚCI − absolwent potrafi:

ENTOM_U01 Posiada umiejętność wyszukiwania, analizy i twórczego wykorzystywania potrzebnych informacji z dziedziny entomologii leśnej, pochodzących z różnych źródeł oraz wykazuje umiejętność precyzyjnej komunikacji w zakresie zagadnień entomologii leśnej w formie werbalnej, pisemnej i graficznej przy wykorzystaniu odpowiednich technologii informatycznych LES2_U01 R

ENTOM_U02 Samodzielnie i wszechstronnie identyfikuje i analizuje zjawiska związane z zagrożeniami płynącymi ze strony populacji szkodliwych owadów dla gospodarki leśnej oraz wykazuje zdolność podejmowania standardowych działań rozwiązujących problemy w tym zakresie LES2_U04 R

ENTOM_U03 Wykonuje samodzielnie proste zadania projektowe i badawcze z zakresu entomologii leśnej LES2_U04 R

ENTOM_U04 Posiada szeroką umiejętność tworzenia typowych prac pisemnych w języku polskim oraz w języku obcym, uznawanym za podstawowy dla entomologii leśnej lub dyscyplin leżących na jej pograniczu, dotyczących zagadnień szczegółowych LES2_U13 R

KOMPETENCJE SPOŁECZNE − absolwent jest gotów do:

ENTOM_K01 Ukierunkowanego dokształcania i samodoskonalenia w zakresie entomologii leśnej, a zwłaszcza znaczenia gospodarczego szkodliwych gatunków owadów

LES_K01 R

ENTOM_K02 Pracy w grupie, kierowania małym zespołem i odpowiadania za efekty jego prac a także potrafi określić priorytety służące realizacji określonego zadania

LES_K03 R

ENTOM_K03 Ponoszenia społecznej, zawodowej i etycznej odpowiedzialności za ochronę drzewostanów przed szkodliwymi gatunkami owadów i potrafi ocenić skutki wykonywanej działalności w odniesieniu do szeroko rozumianego leśnictwa LES_K03 R

Sposoby weryfikacji oraz zasady i kryteria oceny

wykład. Egzamin pisemny, ograniczony czasowo, udzielenie odpowiedzi na 5 pytań; udział oceny z wykładu w ocenie końcowej wynosi 60 %

ćwiczenia. Sprawdzian pisemny (poprawne oznaczenie minimum 60 % okazów dla uzyskania oceny 3,0); udział oceny z ćwiczeń laboratoryjnych w ocenie końcowej wynosi 30 %