Ochrona przyrody

Kurs jest rozszerzeniem zagadnień o nowe treści przedstawione w zakresie podstawowym na I stopniu oraz wprowadzeniem do zagadnień problemowych, szczególnie w zakresie nowych wyzwań w leśnictwie związanych z wdrażaniem sieci „Natura 2000”. W programie uwzględniono również zagadnienia teoretyczne, które pomogą lepiej zrozumieć i właściwie przygotować absolwenta leśnictwa do podejmowania decyzji z zakresu ochrony przyrody.

Wykład 1 (1 godz.)

WPROWADZENIE DO PROGRAMU.

ZAGADNIENIA:

Uzupełnienie literatury - pozycje, które ukazały się ostatnio. Dyskusja na zagadnieniami, które zdominowały w ostatnim czasie OCHRONĘ PRZYRODY. Jaki zakres wiedzy aktualnie może przydać się w praktycznej ochronie przyrody ? Dyskusja nad proponowanym programem i oczekiwaniem słuchaczy?

Wykład 2 (2 godz.)

STAN OCHRONY PRZYRODY W POLSCE. MONITORING GATUNKÓW I SIEDLISK PRZYRODNICZYCH.

ZAGADNIENIA:

Co to jest monitoring? Cel prowadzenia monitoringu. Poziomy monitoringu i reprezentatywność próby. Definicja stanu ochrony. Ocena stanu dla siedliska przyrodniczego i gatunku. Siedliska i gatunki podlegające monitoringowi. Przykłady oceny stanu zachowania wybranych siedlisk przyrodniczych w Polsce

Wykład 3 (2 godz.)

„NATURA 2000” W LEŚNICTWIE – CZEŚĆ SZCZEGÓŁOWA.

ZAGADNIENIA:

Problemy identyfikacji siedlisk przyrodniczych. Kryteria i zasady wyznaczania obszarów do ich ochrony. Ocena wartości obszarów przyrodniczych. Wskaźniki różnorodności gatunkowej - taksony wskaźnikowe, siedliska i gatunki priorytetowe oraz wykorzystanie ich w ocenie przyrodniczych walorów ekosystemów leśnych.

Wykład 4 (2 godz.)

MONITORING SIEDLISK oraz GATUNKÓW ROŚLIN i ZWIERZĄT.

Aspekt praktyczny.

ZAGADNIENIA:

Metodyka zakładania powierzchni do prowadzenia obserwacji.

Powierzchnie referencyjne i powierzchnie badawcze.

Wskaźniki i parametry poddane ocenie oraz ich waloryzacja.

Wskaźnik kardynalne. Przykłady monitoringu siedliska przyrodniczego, gatunku rośliny i gatunku zwierzęcia.

Wykład 5-6 (4 godz.)

PRZEGLĄD I OCHRONA WAŻNIEJSZYCH NIELEŚNYCH EKOSYSTEMÓW LĄDOWYCH

ZAGADNIENIA:

Ekosystemy zaroślowe. Charakterystyka, gatunki wskaźnikowe, rodzaj monitoringu i ocena stanu zachowania. Siedliska przyrodnicze wodne (morskie, jeziora, rzeki, źródliska). Siedliska torfowiskowe i bagienne (torfowiska wysokie, przejściowe, młaki, torfowiska zasadowe, mechowiska, solniskowe). Siedliska łąkowe i murawowe (łąki górskie i nizinne, w tym: trzęślicowe, murawy kserotermiczne, napiaskowe, galmanowe, bliźniczkowe), siedliska skalne (ściany skalne, murawy wysokogórskie i wyleżyska śnieżne, wysokogórskie borówczyska, zbiorowiska napiargowe, gołoborza, jaskinie, kamieńce nadrzeczne).

Siedliska napiaskowe (wydmy, kidzina, klify, suche wrzosowiska). Siedliska ekotonalne.

Wykład 7 (2 godz.)

PROBLEMY ŁĄCZNOŚCI EKOLOGICZNEJ.

ZAGADNIENIA:

Fragmentacja siedlisk i ich biologiczne konsekwencje na różnych

poziomach i w różnych skalach przestrzennych. Wpływ na funkcjonowanie zespołów i gatunków. Funkcje i rodzaje korytarzy ekologicznych. Korytarze ekologiczne a planowanie przestrzenne. Projekty sieci korytarzy ekologicznych w skali województwa, kraju, kontynentu. Ekologiczne i biologiczne konsekwencje zaburzeń łączności. Teoretyczny model "Źródło-Ujście”. Teoria „Biogeografii Wysp”. Teoria metapopulacji. Skutki efektu krawędzi.

Wykład 8 (2 godz.)

DOŚWIADCZENIA PRAKTYKA.

Spotkanie dyskusyjne z leśnikami (RDLP i BULiGL) i urzędnikami (RDOŚ) zajmującymi się ochroną przyrody. Szanse dla ochrony przyrody czyli jak zdobyć fundusze na ochronę przyrody? Sukcesy i porażki? Co można a czego nie można zrobić i dlaczego?

Ważniejsza literatura:

Andrzejewski R., Weigle A. (red.) 2003. Różnorodność

Biologiczna Polski. Narodowa Fundacja Ochrony

Środowiska.Warszawa. ss. 284;

Chylarecki P. 2009 (red.). Monitoring ptaków lęgowych. Poradnik

metodyczny dotyczący gatunków chronionych Dyrektywą Ptasią.

Warszawa. ss. 613.

Gromadzki M. (red.) 2004. Poradniki ochrony siedlisk i gatunków

Natura 2000. Ptaki – część I. Ministerstwo Środowiska. T. 7. ss.

315;

Gromadzki M. (red.) 2004. Poradniki ochrony siedlisk i gatunków

Natura 2000. Ptaki – część II. Ministerstwo Środowiska. T. 8. ss.

448;

Grzegorczyk M. (red.) 2007. Integralna Ochrona Przyrody, Instytut

Ochrony Przyrody. Krakow. Ss. 528;

Herbich J. (red.) 2004 Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura

2000. Lasy i bory. Ministerstwo Środowiska. T. 5. ss. 344;

Herbich J. (red.) 2004 Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura

2000. Murawy, łąki, ziołorośla, wrzosowiska, zarośla. Ministerstwo

Środowiska. T. 3. ss. 244;

Herbich J. (red.) 2004 Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura

2000. Wody słodkie i torfowiska. Ministerstwo Środowiska. T. 2.

ss. 220;

Jędrzejewski W., Ławreszuk D. (red.) 2009. Ochrona łączności

ekologicznej w Polsce. PAN, Zakład Badania Ssaków, Białowieża,

ss. 308.

Kaźmierczakowa R., Zarzycki K., Mirek Z. 2014. Polska Czerwona

Księga Roślin. PAN Instytut Ochrony Przyrody, Kraków, ss. 895.

Krebs. Ch. 2011. Ekologia. Wydawnictwo Naukowe PWN. Ss. 647.

Makomaska-Juchiewicz M. 2010. Monitoring gatunków zwierząt. Cz. 1,

ss. 408. W-wa. Insp. Ochr. Środowiska.

Makomaska-Juchiewicz M., Baran P. 2012. Monitoring gatunków

zwierząt. Cz. 2, ss. 519. W-wa. Insp. Ochr. Środowiska.

Makomaska-Juchiewicz M., Baran P. 2012. Monitoring gatunków

zwierząt. Cz. 3, ss. 748. W-wa. Insp. Ochr. Środowiska.

Mirek Z., Piękoś-Mirkowa H. (red.) 2008. Czerwona Księga Karpat

Polskich. Rośliny naczyniowe. Kraków. Instytut Botaniki im. W.

Szafera, ss. 615.

Mirek Z., Nikiel A. (ed.) 2009. Rare, relict and endangered plants and

fungi in Poland. W, Szafer Inst. of Botany. PAS. Kraków. s. 573.

Mróz W. 2010. Monitoring siedlisk przyrodniczych. Cz. 1, ss. 311.

W-wa. Insp. Ochr. Środowiska.

Mróz W. 2012. Monitoring siedlisk przyrodniczych. Cz. 2, ss. 320.

W-wa. Insp. Ochr. Środowiska.

Mróz W. 2012. Monitoring siedlisk przyrodniczych. Cz. 3, ss. 338.

W-wa. Insp. Ochr. Środowiska.

Perzanowska J. 2010. Monitoring gatunków roślin. Cz. 1, ss. 256,

W-wa. Insp. Ochr. Środowiska.

Perzanowska J. 2012. Monitoring gatunków roślin. Cz. 2, ss. 342,

W-wa. Insp. Ochr. Środowiska.

Perzanowska J. 2012. Monitoring gatunków roślin. Cz. 3, ss. 262,

W-wa. Insp. Ochr. Środowiska.

Pullin A.S. 2004. Biologiczne podstawy ochrony przyrody.

Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa. ss. 393.

Sudnik-Wójcikowska B., Werblan-Jakubiec H. (red.) 2004. Poradniki

ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000. Gatunki roślin.

Ministerstwo Środowiska. T. 9. ss. 228.

Walasz K., Tworek S., Wiehle D. Ochrona ptaków i ich siedlisk w

Polsce. Małopolskie Towarzystwo Ornitologiczne, Instytut

Ochrony Przyrody PAN. Ss. 143.

Witkowski Z., Adamski P., Bartl R., Kapel A., Bereszyński A. (red.)

2004. Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000.

Gatunki zwierząt (z wyjątkiem ptaków). Ministerstwo

Środowiska. T. 6. ss. 500.

Wiedza:

Wie czym jest monitoring przyrodniczy i jaki jest cel jego stosowania. Zna pojęcie "stanu ochrony". Posiada wiedzę pozwalającą ocenić stan ochrony dla siedliska przyrodniczego i gatunku. Zna kryteria i zasady wyznaczania obszarów do ich ochrony. Wykorzystując odpowiednie wskaźniki i parametry potrafi ocenić stan zachowania siedliska przyrodniczego i gatunku. Zna wskaźniki kardynalne ważniejszych siedlisk przyrodniczych i gatunków. Na podstawie oceny stanu gatunków i siedlisk potrafi zwaloryzować obszar przyrodniczy.

Ma wiedzę na temat najważniejszych nieleśnych siedlisk przyrodniczych i rozumie ich znaczenie w utrzymaniu różnorodności biologicznej. Potrafi je scharakteryzować. Zna gatunki wskaźnikowe tych siedlisk oraz kryteria ich identyfikacji. Posiada wiedzę, które z nieleśnych siedlisk są układami trwałymi a które wymagają czynnej ochrony.

Wie czym jest fragmentacja siedlisk w środowisku przyrodniczym. Wie jakie są konsekwencje ekologiczne i biologiczne zaburzeń łączności na różnych poziomach i w różnych skalach przestrzennych. Zna teoretyczne modele: "Źródło-Ujście, „Biogeografii Wysp”. Ma podstawową wiedzę z zakresu teorii metapopulacji i potrafi ją powiązać z zagrożeniami w środowisku wynikającymi z braku łączności ekologicznej.

Zaliczenie przedmiotu student otrzymuje na podstawie pozytywnie ocenionego testu.