Zasoby leśne, ich użytkowanie i transport drewna

Kurs obejmuje zagadnienia użytkowania zasobów leśnych i ich transportu ze szczególnym uwzględnieniem prowadzenia gospodarki leśnej w UE. Słuchacze nabywają znajomość zasad klasyfikowania i wykorzystania zasobów leśnych zgodnie z wymogami trwałej i zrównoważonej gospodarki leśnej. Poznają ekonomiczne, prawne, techniczno-eksploatacyjne uwarunkowania prac związanych z pozyskaniem, transportem, przetwarzaniem i wykorzystaniem drzewnych i niedrzewnych zasobów leśnych

Klęski żywiołowe i ich oddziaływanie na środowisko leśne ze szczególnym uwzględnieniem surowca drzewnego. Dynamika zmian jakościowych zachodzących w drewnie w zależności od rodzaju uszkodzeń i czynników zewnętrznych. Dobór proekologicznych metod i środków konserwacji drewna w drzewostanach poklęskowych

Podstawowe zasady klasyfikacji drewna okragłego według norm UE, terminologia i definicje. Wpływ różnic systemu klasyfikacji drewna stosowanego w Polsce i w UE na efekty szacunków brakarskich i klasyfikacji drewna na składnicach

Uszkodzenia drzew i drewna przy maszynowym pozyskiwaniu drewna. Rozmiar szkód pozyskaniowych na drzewach pozostających, w podroście i podszycie oraz w glebie. Metody szacowania szkód pozyskaniowych w lesie. Uszkodzenia pozyskaniowe drewna i ich wpływ na jego wartość. Ekonomiczne aspekty uszkadzania drewna i środowiska przez procesy pozyskaniowe. Metody minimalizacji szkód pozyskaniowych.

Pozyskiwanie drewna a a programy produkcji bioenergii w kraju. Programy UE w zakresie pozyskiwania czystej energii, rola biomasy drzewnej w realizacji produkcji energii ze źródeł odnawialnych. Technologie pozyskiwania i przerobu drewna na cele energetyczne. Stan obecny i perspektywy pozyskiwania drewna w Polsce na cele energetyczne.

Użytkowanie lasów niepaństwowych. Uwarunkowania własnościowe, historyczne i gospodarcze lasów niepaństwowych. Zasady prowadzenia gospodarki w lasach niepaństwowych w zakresie pozyskiwania drewna. Rola organów państwa, samorządów i lasów państwowych w nadzorze i stymulowaniu gospodarki leśnej w lasach niepaństwowych.

Metody analizy statystycznej w analizie i nadzorze procesów technologicznych pozyskiwania drewna. Metody określania wskaźników technologicznych, trendów i ekonomicznej efektywności. Rola probabilistyki w zarządzaniu procesami technologicznymi i wnioskowanie gospodarcze w oparciu o analizę szeregów rozdzielczych.

Metody badania i normowania pracy pozyskiwaniu drewna. Podstawowe zasady analizy pracy ludzkiej, metody badań procesów pracy przy pozyskiwaniu drewna, analizy szeregów czasowych zmian roboczych, określanie wskaźników wydajnościowych i kosztochłonności procesu technologicznego, metody optymalizacja ekonomiczno – technologicznej procesów pozyskiwania drewna.

Zasady certyfikacji PEFC w Polsce w zakresie pozyskiwania drewna. Systemy certyfikacyjne w leśnictwie. Rola procesów certyfikacyjnych w prowadzeniu pozyskiwania drewna. Rola zasad łańcucha dostaw w produkcji drewna. Wymagania certyfikacyjne w zakresie pozyskiwania drewna. Audyt jednostek leśnych i jego rola w podnoszeniu jakości produkcji leśnej i drzewnej. Ekonomiczne aspekty certyfikacji lasów w Polsce.

Charakterystyka porównawcza (techniczno-eksploatacyjna) forwarderów. Najnowsze konstrukcje forwarderów. Forwardery w technologii CTL.

Charakterystyka porównawcza (techniczno-eksploatacyjna) kolejek i dźwigów linowych stosowanych w UE i USA. Wady i zalety wybranych konfiguracji linowych przykłady zastosowań, warunki stosowania, wydajności i koszty.

Surowce olejkodajne, olejki eteryczne – charakterystyka i metody ich wyodrębniania. Oznaczanie zawartości olejków w cetynie drzew leśnych metodą destylacji.

Oznaczanie na preparatach mikroskopowych oraz na podstawie cech makroskopowych drewna wybranych gatunków krzewów leśnych o znaczeniu użytkowym.

Projektowanie technologii pozyskiwania drewna w najmniejszym stopniu ograniczającej możliwości przyrostowe drzewostanu: obliczenie zmienności redukcji przyrostu drzewostanu w zależności od zastosowanych technologii pozyskiwania drewna i środków technicznych., obliczenie zmniejszenia przyrostu drzewostanu spowodowanego wykonaniem szlaków zrywkowych o zróżnicowanej szerokości i zagęszczeniu.

Projekt technologii pozyskiwania drewna do celów energetycznych: obliczenie dostępności biomasy energetycznej w poszczególnych fazach wzrostu drzewostanu. Zaprojektowanie technologii pozyskania i przerobu biomasy energetycznej z uwzględnieniem aspektów ekonomicznych eksploatacji różnych maszyn i urządzeń do przygotowywania drewna energetycznego

Ekonomiczne uwarunkowania zastosowania technologii pozyskania drewna na zróżnicowanym poziomie techniki w drzewostanach niżowych: obliczenie efektywności ekonomicznej procesów technologicznych pozyskiwania drewna prowadzonych na różnych poziomach techniki; obliczenie wpływu parametrów technologicznych procesu pozyskiwania drewna oraz warunków drzewostanowych na koszty i wydajność realizowanych prac w warunkach niżowych.

Ekonomiczne aspekty pozyskiwania drewna w drzewostanach górskich: obliczenie efektywności ekonomicznej procesów technologicznych pozyskiwania drewna dostosowanych do specyfiki trudnego górskiego terenu; obliczenie wpływu parametrów technologicznych procesu pozyskiwania drewna oraz warunków drzewostanowych na koszty i wydajność realizowanych prac w warunkach górskich.

Przetargi na wykonawstwo prac związanych z zagospodarowaniem lasu oraz pozyskiwaniem drewna. Planowanie procedur przetargowych na pozyskanie i zrywkę drewna prowadzone na poziomie decyzyjnym nadleśnictwa. Przygotowanie przykładowej dokumentacji, ocena prawidłowości i kompletności złożonych wniosków przetargowych. Rozpoznanie przyczyn typowych nieprawidłowości.

Projekt dokumentacji certyfikacyjnej PEFC w zakresie pozyskiwania drewna: Ocena działalności gospodarczej przykładowej jednostki administracyjnej LP w zakresie pozyskiwania drewna pod kątem ich zgodności z wymaganiami certyfikacyjnymi. Przygotowanie i analiza dokumentacji związanej z certyfikacją.

Projekt zrywki drewna ciągnikami forwarder: prezentacja założeń projektowych.

Realizacja i prezentacja projektu przez studentów

Anon. 2000. Manuel d`exploitation forestière. 3e tirage, Tome 1. AFOCEL-CTBA-IDF. Galewski W., Korzeniowski A. 1958. Atlas najważniejszych gatunków drewna. Warszawa PWRiL. FAO 1985. Logging and Transport in Steep Terrain, FAO Forestry Paper No 14 Rev. 1, Rome. Gil W., 2009. Materiały do przedmiotu Transport Leśny, maszynopis 120 s., KULiD UR Kraków. Głowacki S. 1995. Wybrane materiały do ćwiczeń z ubocznego użytkowania lasu. Wydawnictwo SGGW Warszawa. Monkielewicz N., Czereyski K. 1971. Analiza metod ustalania technicznych norm pracy przy pozyskaniu i transporcie drewna. Prace IBL nr 390, Warszawa. Normy polskie i UE na sortymenty drewna okrągłego. Nurek T. 2005. Badania organizacji pracy nowoczesnych maszyn do pozyskiwania drewna – model matematyczny. [w:] Procesy produkcyjne w leśnictwie – technika, technologia, organizacja. Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Wydział Inżynierii Produkcji. Warszawa. Nurek T. 2007. Metoda oceny efektywności maszynowego pozyskiwania drewna w warunkach lasów polskich. Wydawnictwo SGGW. Warszawa. ISBN 978-83-7244-920-7. Nurek T. 2007. Badania elementów łańcucha logistycznego transportu drewna prowadzone w Zakładzie Mechanizacji leśnictwa SGGW [w] Technika i technologia w leśnictwie polskim. SGGW, Warszawa. Pet J. 1998. Wpływ wielkości i rozmieszczenia stosów drewna krótkiego na wydajność zrywki ciągnikiem forwarder. [w:] Efekty stosowania maszyn o dużej wydajności, przyjaznych dla środowiska w lasach polskich. SGGW Warszawa. Porter B. 1997: Techniczne, ekonomiczne i przyrodnicze aspekty zrywki drewna w sosnowych drzewostanach przedrębnych. Fundacja „Rozwój SGGW”, Warszawa. Sajkiewicz A 1981. Ekonomika pracy. PWE. Warszawa. Schoch W.,Heller I.,Schweingruber F.H.,KienastF. 2004. Wood anatomy of central European Species. Schweingrubber F.W. 1990. Anatomy of European woods. Bern; Stuttgart; Haupt Publishers. Sowa J.M. 2000. Pozyskiwanie drewna w górach. Poradnik użytkowania lasu. Oficyna Edytorska „Wydawnictwo Świat“, Warszawa. Sowa J.M. 2005. Utylizacja pozostałości zrębowych w górach. Postępy techniki w leśnictwie. Problematyka nowoczesnych technologii utylizacji pozostałości zrębowych. Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Lesnictwa i Drzewnictwa. Zeszyt 92, Warszawa. Suwała M. 2002. Wydajność pracy i koszt jednostkowy pozyskiwania drewna w wybranych rębniach złożonych na terenach nizinnych. Prace Instytutu Badawczego Leśnictwa, ser. A, nr 4 (944-947). Suwała M., Jodłowski K. 2002. Wpływ procesów technologicznych na wydajność pracy i koszty pozyskiwania drewna w drzewostanach sosnowych starszych klas wieku. Część I. Trzebieże późne. Prace Instytutu Badawczego Leśnictwa, ser. A, nr 2 (931-936). Suwała M., Jodłowski K. 2002. Wpływ procesów technologicznych na wydajność pracy i koszty pozyskiwania drewna w drzewostanach sosnowych starszych klas wieku. Cz. II. Zręby zupełne. Prace Instytutu Badawczego Leśnictwa, ser. A, nr 3 (937-943). Suwała M., Rzadkowski S. 2001. Wydajność pracy, koszty i uszkodzenia drzew przy pozyskiwaniu drewna w rębni częściowej, w drzewostanach górskich. Prace Instytutu Badawczego Leśnictwa, ser. A, nr 3 (917-922). Suwała M. 2000. Poradnik użytkowania lasu. Praca zbiorowa pod redakcją:. Oficyna Edytorska „Wydawnictwo Świat”. Więsik J. [red. ] 2007. Technika i technologia w leśnictwie polskim. Monografia. Wydawnictwo SGGW.

Wiedza:

Zna główne kategorie klęsk żywiołowych oraz rodzaje uszkodzeń drewna powstałych na terenach poklęskowych. Posiada wiedzę z zakresu proekologicznych metod konserwacji surowca pochodzącego z takich terenów. Posiada podstawową wiedzę na temat klasyfikacji surowca drzewnego na podstawie wymagań wymiarowych i jakościowych zawartych w normach Unii Europejskiej.

Potrafi scharakteryzować w ujęciu techniczno-ekologiczno-ekonomicznym technologie pozyskania drewna z wykorzystaniem specjalnych maszyn wielooperacyjnych w drzewostanach poklęskowych. Potrafi wskazać przykłady rozwiązań ręczno-maszynowych i maszynowych rozwiązań technologicznych ograniczających oddziaływanie na środowisko leśne. Zna metody szacowania szkód ekologicznych powstających przy pozyskaniu drewna.

Potrafi scharakteryzować pozyskanie drewna w lasach niepaństwowych. Potrafi scharakteryzować oraz dokonać analizy techniczno-ekonomicznej technologii utylizacji odpadów zrębowych oraz technologii pozyskania biomasy energetycznej w cięciach przedrębnych, rębnych i przygodnych.

Potrafi opisywać i rozpoznawać kategorie forwarderów i dźwigów linowych oraz jest w stanie decydować o ich przydatności w konkretnych warunkach gospodarki leśnej.

Umiejętności:

Potrafi rozpoznać podstawowe surowce olejkodajne, scharakteryzować metody wyodrębniania olejków eterycznych. Potrafi rozpoznać gatunki krzewów leśnych na preparatach mikroskopowych oraz próbkach drewna.

Potarfi nakreślać strategie planowania technologii pozyskiwania drewna w zakresie certyfikacji, oddziaływania na środowisko oraz kosztochłonności.

Posiada umiejętność planowania, projektowania oraz organizacji prac zrywkowych z użyciem forwarderów w technologii CTL.

Kompetencje społeczne:

Posiada świadomość znaczenia procesów certyfikacyjnych na dobrostan drzewostanów oraz kształtowanie i stan środowiska naturalnego.

Potrafi postrzegać relacje pomiędzy swoimi działaniami a ich ekonomicznymi konsekwencjami.

Wykład:

Test jednokrotnego wyboru

Ćwiczenia projektowe (warsztatowe)

ćwiczenia laboratoryjne:

Zaliczenie raportów, zaliczenie projektu, sprawdzian umiejętności: wykonania czynności, zastosowania odpowiednich metod i norm, sprawdzian wiadomości w formie testu jednokrotnego wyboru

Test jednokrotnego wyboru