Zasoby leśne, ich użytkowanie i transport drewna

Kurs obejmuje zagadnienia użytkowania zasobów leśnych i ich transportu ze szczególnym uwzględnieniem prowadzenia gospodarki leśnej w UE. Słuchacze nabywają znajomość zasad klasyfikowania i wykorzystania zasobów leśnych zgodnie z wymogami trwałej i zrównoważonej gospodarki leśnej. Poznają ekonomiczne, prawne, techniczno-eksploatacyjne uwarunkowania prac związanych z pozyskaniem, transportem, przetwarzaniem i wykorzystaniem drzewnych i niedrzewnych zasobów leśnych.

Normalizacja w zakresie jakości surowca drzewngo w krajach Unii Europejskiej. Analiza porównawcza wymagań wymiarowych i jakościowych w klasyfikacji surowca drzewnego według norm polskich i unijnych. Aspekty ekonomiczne stosowania w praktyce norm UE w świetle dotychczasowych badań.

Baza surowca drzewnego na terenach po klęskach żywiołowych. Czynniki stresowe oddziałujące na środowisko leśne oraz kategorie klęsk żywiołowych. Rodzaje uszkodzeń drewna i straty ekonomiczne powstające w róznych sytuacjach klęskowych. Specyficzne metody konserwacji drewna w celu minimalizacji ujemnego wpływu uszkodzeń na jakość i wartość drewna.

Technologie i techniki maszynowego pozyskiwania drewna w drzewostanach górskich. Kryteria specyfiki realizacji technologii w górach, dobór technologii i sprzętu pozyskaniowego, rachunek ekonomiczny, oddziaływanie procesów na środowisko leśne i jego minimalizacja.

Logistyka maszynowego pozyskania drewna w drzewostanach poklęskowych. Zasady organizacji prac, doboru technologii, powiązań wykonawczych, relacje pomiędzy lasami państwowymi a wykonawcami prac. Warunki brzegowe logistyki maszynowego usuwania klęsk na poziomie nadleśnictwa i ZUL.

Zarządzanie bezpieczeństwem pracy w lasach państwowych. Metody kształtowanie polityki LP w zakresie bhp, podstawowe akty prawne i normatywy w zakresie ochrony pracy w leśnictwie. Optymalizacja zagrożeń stanowiskowych w leśnictwie.

Metody analizy statystycznej w analizie i nadzorze procesów technologicznych pozyskiwania drewna. Metody określania wskaźników technologicznych, trendów i ekonomicznej efektywności. Rola probabilistyki w zarządzaniu procesami technologicznymi i wnioskowanie gospodarcze w oparciu o analizę szeregów rozdzielczych.

Użytkowanie lasów niepaństwowych. Uwarunkowania własnościowe, historyczne i gospodarcze lasów niepaństwowych. Zasady prowadzenia gospodarki w lasach niepaństwowych w zakresie pozyskiwania drewna. Rola organów państwa, samorządów i lasów państwowych w nadzorze i stymulowaniu gospodarki leśnej w lasach niepaństwowych.

Metody badania i normowania pracy pozyskiwaniu drewna. Podstawowe zasady analizy pracy ludzkiej, metody badań procesów pracy przy pozyskiwaniu drewna, analizy szeregów czasowych zmian roboczych, określanie wskaźników wydajnościowych i kosztochłonności procesu technologicznego, metody optymalizacja ekonomiczno – technologicznej procesów pozyskiwania drewna.

Pozyskiwanie drewna a programy produkcji bioenergii w kraju. OŹE w Polsce, programy UE w zakresie pozyskiwania czystej energii, rola biomasy drzewnej w realizacji produkcji energii ze źródeł odnawialnych. Technologie pozyskiwania i przerobu drewna na cele energetyczne, urządzenia i środki techniczne. Stan obecny i perspektywy pozyskiwania drewna w Polsce na cele energetyczne.

Charakterystyka porównawcza (techniczno-eksploatacyjna) forwarderów. Najnowsze konstrukcje forwarderów. Forwardery w technologii CTL.

Charakterystyka porównawcza (techniczno-eksploatacyjna) kolejek i dźwigów linowych stosowanych w UE i USA. Wady i zalety wybranych konfiguracji linowych przykłady zastosowań, warunki stosowania, wydajności i koszty.

Zapoznanie ze szczegółowymi zasadami klasyfikacji i pomiaru wad drewna według norm Unii Europejskiej.

Charakterystyka i kryteria podziału tworzyw drzewnych. Określanie typów tworzyw drzewnych na próbkach. Badanie wilgotności i gęstości wybranych typów tworzyw drzewnych.

Projektowanie technologii pozyskiwania drewna w najmniejszym stopniu ograniczającej możliwości przyrostowe drzewostanu: obliczenie zmienności redukcji przyrostu drzewostanu w zależności od zastosowanych technologii pozyskiwania drewna i środków technicznych., obliczenie zmniejszenia przyrostu drzewostanu spowodowanego wykonaniem szlaków zrywkowych o zróżnicowanej szerokości i zagęszczeniu.

Projekt technologii pozyskiwania drewna do celów energetycznych: obliczenie dostępności biomasy energetycznej w poszczególnych fazach wzrostu drzewostanu. Zaprojektowanie technologii pozyskania i przerobu biomasy energetycznej z uwzględnieniem aspektów ekonomicznych eksploatacji różnych maszyn i urządzeń do przygotowywania drewna energetycznego

Ekonomiczne uwarunkowania zastosowania technologii pozyskania drewna na zróżnicowanym poziomie techniki w drzewostanach niżowych: obliczenie efektywności ekonomicznej procesów technologicznych pozyskiwania drewna prowadzonych na różnych poziomach techniki; obliczenie wpływu parametrów technologicznych procesu pozyskiwania drewna oraz warunków drzewostanowych na koszty i wydajność realizowanych prac w warunkach niżowych.

Ekonomiczne aspekty pozyskiwania drewna w drzewostanach górskich: obliczenie efektywności ekonomicznej procesów technologicznych pozyskiwania drewna dostosowanych do specyfiki trudnego górskiego terenu; obliczenie wpływu parametrów technologicznych procesu pozyskiwania drewna oraz warunków drzewostanowych na koszty i wydajność realizowanych prac w warunkach górskich.

Badanie elementów łańcucha logistycznego w trakcie projektowania i realizacji technologii pozyskiwania drewna w drzewostanach przedrębnych, rębnych i poklęskowych: Projektowanie sprawnych ekonomicznie i efektywnych tras przemieszczeń maszyn do pozyskiwania drewna z uwzględnieniem lokalizacji baz surowcowych, parków maszynowych, punktów napraw i obsługi.

Wydajność pracy oraz struktura dnia roboczego przy pozyskiwaniu drewna na maszynowym i ręczno – maszynowym poziomie techniki: Określenie obserwowanej struktury dnia roboczego oraz wskazanie przyczyn zmienności wydajności pracy. Obliczenie współczynników charakteryzujących wykorzystanie zmiany roboczej oraz pewność technologiczną zróżnicowanych wariantów technologicznych prac pozyskaniowych. Odniesienie uzyskanych wyników do wartości normatywnych.

Przetargi na wykonawstwo prac związanych z zagospodarowaniem lasu oraz pozyskiwaniem drewna. Planowanie procedur przetargowych na pozyskanie i zrywkę drewna prowadzone na poziomie decyzyjnym nadleśnictwa. Przygotowanie przykładowej dokumentacji, ocena prawidłowości i kompletności złożonych wniosków przetargowych. Rozpoznanie przyczyn typowych nieprawidłowości.

Projekt zrywki drewna ciągnikami forwarder: prezentacja założeń projektowych.

Realizacja i prezentacja projektu przez studentów

Drouet T., Leśnikowski A., Oniśko W., Starecki A. 1986. Technologia tworzyw drzewnych. Warszawa WSiP. Monkielewicz N., Czereyski K. 1971. Analiza metod ustalania technicznych norm pracy przy pozyskaniu i transporcie drewna. Prace IBL nr 390, Warszawa. Nicewicz D., Borysiuk P., Starecki A. 2009. Ćwiczenia z technologii tworzyw drzewnych. Wydawnictwo SGGW. Normy polskie i UE na sortymenty drewna okrągłego. Nurek T. 2005. Badania organizacji pracy nowoczesnych maszyn do pozyskiwania drewna – model matematyczny. [w:] Procesy produkcyjne w leśnictwie – technika, technologia, organizacja. Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Wydział Inżynierii Produkcji. Warszawa. Nurek T. 2007. Metoda oceny efektywności maszynowego pozyskiwania drewna w warunkach lasów polskich. Wydawnictwo SGGW. Warszawa. ISBN 978-83-7244-920-7. Nurek T. 2007. Badania elementów łańcucha logistycznego transportu drewna prowadzone w Zakładzie Mechanizacji leśnictwa SGGW [w] Technika i technologia w leśnictwie polskim. SGGW, Warszawa. Pet J. 1998. Wpływ wielkości i rozmieszczenia stosów drewna krótkiego na wydajność zrywki ciągnikiem forwarder. [w:] Efekty stosowania maszyn o dużej wydajności, przyjaznych dla środowiska w lasach polskich. SGGW Warszawa. Porter B. 1997: Techniczne, ekonomiczne i przyrodnicze aspekty zrywki drewna w sosnowych drzewostanach przedrębnych. Fundacja „Rozwój SGGW”, Warszawa. Sajkiewicz A 1981. Ekonomika pracy. PWE. Warszawa Sowa J.M. 2000. Pozyskiwanie drewna w górach. Poradnik użytkowania lasu. Oficyna Edytorska „Wydawnictwo Świat“, Warszawa. Sosnowski J. 2002. Szlaki zrywkowe w proekologicznym gospodarstwie leśnym. Cz. I – III. Sylwan, 8 (73-80), 9 (93-99), 11 (111-115). Sosnowski J. 2003. Zasady proekologicznej zrywki drewna w warunkach gospodarki leśnej w górach. Sylwan, 5: 58-64.Sosnowski J. 2001. Proekologiczne walory środków do zrywki drewna. Mat. z konf. „Mechanizacja prac leśnych w warunkach leśnictwa wielofunkcyjnego w Polsce”. Tuchola 2001: 36-46.Sosnowski J. 2009. Techniczne, ekonomiczne i terenowe uwarunkowania użycia kolejek linowych do zrywki drewna na przykładzie kolejki Larix 3T. Sylwan, 6: 3-16. Sowa J.M. 2005. Utylizacja pozostałości zrębowych w górach. Postępy techniki w leśnictwie. Problematyka nowoczesnych technologii utylizacji pozostałości zrębowych. Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Lesnictwa i Drzewnictwa. Zeszyt 92, Warszawa. Suwała M. 2002. Wydajność pracy i koszt jednostkowy pozyskiwania drewna w wybranych rębniach złożonych na terenach nizinnych. Prace Instytutu Badawczego Leśnictwa, ser. A, nr 4 (944-947). Suwała M., Jodłowski K. 2002. Wpływ procesów technologicznych na wydajność pracy i koszty pozyskiwania drewna w drzewostanach sosnowych starszych klas wieku. Część I. Trzebieże późne. Prace Instytutu Badawczego Leśnictwa, ser. A, nr 2 (931-936). Suwała M., Jodłowski K. 2002. Wpływ procesów technologicznych na wydajność pracy i koszty pozyskiwania drewna w drzewostanach sosnowych starszych klas wieku. Cz. II. Zręby zupełne. Prace Instytutu Badawczego Leśnictwa, ser. A, nr 3 (937-943). Suwała M., Rzadkowski S. 2001. Wydajność pracy, koszty i uszkodzenia drzew przy pozyskiwaniu drewna w rębni częściowej, w drzewostanach górskich. Prace Instytutu Badawczego Leśnictwa, ser. A, nr 3 (917-922). Suwała M. 2000. Poradnik użytkowania lasu. Praca zbiorowa pod redakcją:. Oficyna Edytorska „Wydawnictwo Świat”. Więsik J. [red. ] 2007. Technika i technologia w leśnictwie polskim. Monografia. Wydawnictwo SGGW. Sosnowski J. 1996. Ćwiczenia z transportu drewna. AR Kraków.

Wiedza:

Posiada podstawową wiedzę na temat klasyfikacji surowca drzewnego na podstawie wymagań wymiarowych i jakościowych zawartych w normach Unii Europejskiej. Zna główne kategorie klęsk żywiołowych oraz rodzaje uszkodzeń drewna powstałych na terenach poklęskowych. Posiada wiedzę z zakresu metod konserwacji surowca pochodzącego z takich terenów.

Potrafi scharakteryzować założenia gospodarki leśnej na podstawach ekologicznych w zakresie pozyskiwania drewna nowoczesnymi technologiami stosowanymi w leśnictwie światowym. Zna założenia probabilistycznego modelu szacowania uszkodzeń pozyskaniowych. Potrafi scharakteryzować w ujęciu techniczno-ekologiczno-ekonomicznym technologie pozyskania drewna z wykorzystaniem specjalnych maszyn wielooperacyjnych w drzewostanach poklęskowych. Potrafi wskazać przykłady rozwiązań ręczno-maszynowych i maszynowych rozwiązań technologicznych ograniczających oddziaływanie na środowisko leśne. Zna metody szacowania szkód ekologicznych powstających przy pozyskaniu drewna.

Potrafi scharakteryzować prywatny sektor usług leśnych w Polsce oraz przedstawić jego rozwój. Potrafi przedstawić cele i zasady działania zakładów usług leśnych (ZUL) w zakresie pozyskiwania drewna oraz metody i mierniki jakości pracy ZUL. Potrafi scharakteryzować pozyskanie drewna w lasach niepaństwowych. Potrafi scharakteryzować oraz dokonać analizy techniczno-ekonomicznej technologii utylizacji odpadów zrębowych oraz technologii pozyskania biomasy energetycznej w cięciach przedrębnych, rębnych i przygodnych.

Potrafi opisywać i rozpoznawać kategorie forwarderów i dźwigów linowych oraz jest w stanie decydować o ich przydatności w konkretnych warunkach gospodarki leśnej.

Umiejętności:

Potrafi odpowiednio pomierzyć i sklasyfikować surowiec drzewny stosując odpowiednie normy UE. Potrafi rozpoznać podstawowe typy tworzyw drzewnych.

Potrafi nakreślać strategie planowania technologii pozyskiwania drewna w zakresie logistyki, oddziaływania na środowisko oraz kosztochłonności.

Posiada umiejętność planowania, projektowania oraz organizacji prac zrywkowych z użyciem forwarderów w technologii CTL.

Kompetencje społeczne:

Wykazuje otawrtość na identyfikację i rozstrzygnięcia problemów projektowania technologii pozyskiwania drewna spełniających wielokryterialne zasady oceny.

Potrafi postrzegać relacje pomiędzy swoimi działaniami a ich ekonomicznymi konsekwencjami.

Wykład:

Test jednokrotnego wyboru

Ćwiczenia projektowe (warsztatowe),

ćwiczenia laboratoryjne:

Zaliczenie raportów, zaliczenie projektu, sprawdzian umiejętności: wykonania czynności, zastosowania odpowiednich metod i norm, sprawdzian wiadomości w formie testu jednokrotnego wyboru

Test jednokrotnego wyboru