Antropopresja w środowisku przyrodniczym

Kurs obejmuje wykłady, ćwiczenia kameralne i terenowe. W ramach wykładów najważniejsze treści to zapoznanie studentów z warunkami i przyczynami powstawania szkód antropogenicznych w ekosystemach, powstających w wyniku gospodarczego i rekreacyjnego korzystania z środowiska. Ćwiczenia kameralne z przedmiotu mają charakter projektowy, studenci rozwiązują konkretne problemy "case study" dotyczace szeroko pojętej antropopresji w środowisku przyrodniczym. Ćwiczenia terenowe odbywają się na terenie Nadleśnictwa Olkusz, gdzie w praktyce rozpoznają szkody antropogeniczne w ekosystemach leśnych oraz stosują metody oceny zagrożenia środowiska przyrodniczego ze strony niekorzystnego oddziaływanie czynników antropogenicznych na środowisko przyrodnicze.

Czynniki i rodzaje antropopresji związane z gospodarczym wykorzystaniem środowisk przyrodniczych i szkodnictwem w ekosystemach lądowych.

Przestrzenne nasilenie zjawisk antropogenicznych w ekosystemach lądowych w Polsce na przykladzie wybranych obszarów.

Określania stopnia presji człowieka na środowisko przyrodnicze Zna sposoby obniżenia ryzyka szkód antropogenicznych.

Biologiczne, techniczne i prawne sposoby zapobiegania obniżenia ryzyka wystepowania szkód antropogenicznych.

Ocena skali oraz stopnia degradacji środowiska w wyniku planowego i przypadkowego działania czynników destrukcyjnych w ramach różxnych rodzajów antropopresji.

Określanie i wyznaczanie obszarów o różnym stopniu przekształcenia w wyniku antropopresji.

Podejmowanie decyzji na różnych szczeblach zarządzania dotyczące sposobu prowadzenia gospodarowania elementami środowiska przyrodniczego w rejonach będących pod silna presją czynników antropogenicznych.

Znajomość działan zmierzających do ograniczenia skutków antropopresji w środowisku przyrodniczym

Stopnie i obszary degradacji środowiska przyrodniczego w następstiwe antropopresji.

Zasady gospodarowania elementami środowiska przyrodniczego w rejonach pozostajaccyh pod antropopresją.

Pożary lasu w lesnych biocenozach lądowych - profilaktyka, czynniki potęgujace zagrożenie oraz skutki dla środowiska przyrodniczego i gospodarki lesnej.

Oddziaływanie zanieczyśzczeń przemysłowych na środowisko przyrodnicze i ich konsekwencje dla biocenoz leśnych.

Szkodnictwo w lasach - rozpoznawanie zagrożeń oraz działania prewencyjne.

Fragmentacją obszarów leśnych i jej konsekwencje dla środowiska przyrodniczego.

Antropopresja w obszarach ochronnych i prawem chronionych związana z rekreacją orazi ruchem turyystycznym.

Lokalizacja zakładów przemysłwoych i ich konsekwencja dla środowiska przyrodniczego - skażenie wód.

Nielegalne składowiska odpadów w lasach i ich konsekwencje dla środowiska przyrodniczego - metody zabezpieczania i ich utylizacji.

Ćwiczenia terenowe

Zagrożenie pożarowe lasu na przykładzie Nadleśnictwa Olkusz: rozpoznanie czynników wpływających na zagrożenie pożarowe kompleksu leśnego, opracowanie postępowania profilaktycznego, organizacja łączności, ocena jakości wykonywanych prac z zakresu ochrony przeciwpożarowej. Rozpoznawanie zagrożeń ze strony oddziaływania czynników antropogenicznych oraz snergii czynników abiotycznych, biotycznych i antropopresji na odnawianych powierzchniach popożarowych (samodzielna praca studenta).

Zagrożenie drzewostanów przez czynniki antropogeniczne związene z górnictwem i wydobyciem rud cynku i ołowiu na przykładzie terenu Nadleśnictwa Olkusz. Określanie rodzajów i następstw szkód powodowanych przez górnictwo rud cynku i ołowiu, określanie zagrożenia lasów w wyniku występowania deformacji terenu, inwentaryzacja szkód w drzewostanach pozostajacych pod wpływem przemysłowych zanieczyszczeń powietrza, określanie stanu zdrowotnego i sanitarnego drzewostanu, metody prognozowania zagrożeń z wykorzystaniem bioindykatorów oraz metod ekologicznych, ocena rozmiaru i konsekwencji szkód w biocenozach leśnych w wyniku oddziaływania hałd pokopalnianych. Charakterystyczne zespoły szkodników owadzicjh zasiedlajace drzewa osłabione w wyniku antropopresji. Szkodnictwo i jego zanczenie w gospodarce leśnej na terenach silnie zurbanizowanych i uprzemysłowionych oraz udostepnionych dla rekreacji (samodzielna praca studenta).

Łaguna T.M. (red) 2010. Zarządzenie zasobami środowiska. Wydawnictwo: Ekonomia i Środowisko.

Ochrona Środowiska 1996-2013. Główny Urząd Statystyczny. Roczniki.

Partyka J. (red.) 2002. Użytkowanie turystyczne parków narodowych. Ruch turystyczny - Zagospodarowanie - Konflikty - Zagrożenia. Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, Ojcowski Park Narodowy. ISBN 83-913217-2-X.

Publikacje specjalistyczne dotyczące problematyki szkód antropogenicznych.

Wiedza:

Zna czynniki i rodzaje antropopresji związane z gospodarczym wykorzystaniem środowisk przyrodniczych i szkodnictwem w ekosystemach .

Zna metody określania stopnia presji na środowisko przyrodnicze różnych przejawów antropopresji.

Zna przestrzenny rozklad nasilenia zjawisk antropogenicznych na poziomie krajobrazu i ekosystemu na obszarze Kraju i wybranych rejonach Europy

Zna sposoby obniżenia ryzyka szkód antropogenicznych.

Umiejętności:

Potrafi ocenić skalę oraz stopień degradacji środowiska w wyniku planowego i przypadkowego działania czynników destrukcyjnych w ramach rodzajów antropopresji.

Potrafi określić i wyznaczyć obszary o różnym stopniu przekształcenia w wyniku antropopresji.

Potrafi podejmować decyzje na różnych szczeblach zarządzania dotyczące sposobu prowadzenia i gospodarowania elementami środowiska przyrodniczego w rejonach będących pod silna presją czynników antropogenicznych.

Rozpoznaje zagrożenia zwiększające prawdopodobieństwo wystąpienia pożaru w obszarach leśnych. Potrafi opracować zasady postępowania profilaktycznego w ochronie przeciwpożarowej.

Dokonuje odpowiedniego wyboru metod profilatyki przeciwpożarowej obszarów leśnych.

Projektuje zagospodarowanie przeciwpożarowe obszarów leśnych.

Dokonuje oceny skutków przejścia pożaru powierzchniwoego przez drzewostan.

Potrafi ocenić skalę oraz stopień degradacji środowiska w wyniku wystąpienia pożaru powierzchniowego.

Projektuje postępowanie gospodarcze po wystąpieniu pożaru powierzchniowego w środowisku leśnym

Potrafi określić korzyści i straty jakie poniosły Lasy Państwowe, społeczeństwo oraz przyroda w związku z wystąpieniem pożaru.

Dokonuje wyboru dalszego postępowania ochronnego w drzewostanach, w których miał miejsce pożar powierzchniowy. Rozpoznaje zagrożenia ze strony czynników abiotycznych, biotycznych i antropogenicznych na odnawianych powierzchniach popożarowych

Potrafi zidentyfikować ekosystemy leśne pozostajace pod wpływem negatywnego oddziaływania zanieczyszczeń przemysłowych powietrza oraz wyznaczać strefy uszkodzenia od przemysłu.

Posiada umiejętność inwentaryzacji szkód powodowanych przez zanieczyszczenia przemysłowe w lasach oraz potrafi oszacować straty z tego tytułu.

Rozpoznaje zespół szkodników owadzich charakterystyczny dla drzewostanów pozostajacych pod presją oddziaływania zaneiczyszczeń przemysłowych.

Dokonuje właściwego wyboru postępowania ochronnego w drzewostanach pozostających pod presją zanieczyszczeń przemysłowych powietrza.

Projektuje postepowanie ochronne w drzewostanach pozostających pod wpływem niekorzystengo oddzaiaływania czynników antropogenicznych.

Projektuje postępowanie ochronne w drzewostanach na terenach przemysłowych przy zastosowaniu metod biologicznych i zintegrowanych.

Potrafi prognozować i zidentyfikować zagrożenia ze strony biotycznych czynników szkodotwórczych oraz zaprojektować działania ochronne w najmłodszych fazach rozwojowych drzewostanów w terenach pozostających pod presją oddziaływania przemysłu.

Potrafi ocenić stopień degradacji środowiska przyrodniczego w oparciu o metody ekologiczne i bioindykatorów w drzewostanach pozostających pod presją zanieczyszczeń przemysłowych.

Rozpoznaje działania w drzewostanach charakteryzowanych jako szkodnictwo leśne. Potrafi rozpoznawać i nazywać urządzenia i narzędzia wykorzystywane w lasach przez kłusowników.

Zna zasady postepowania administarcyjnego oraz prawnego w następstwie ujawnienia w drzewostanie działań związanych z szroko rozumianym szkodnictwem leśnym.

Projektuje działania ochrone zmierzające do ograniczenia i wyeliminowania szkodnictwa w lasach.

Rozpoznaje zagrożenia i opisuje następstwa szkód w drzewostanach związanych z kradzieżami drewna. Zna zasady postepowania administarcyjnego i prawnego w nastepstwie zidentyfikowania kradzieży drewna w lasach. Zna zasady postępowania służbowego i procedury prawne zwiazane z kodeksem wykroczeń, obowiązujace w Gospodarstwie Leśnym Lasy Państwowe.

Potrafi zidentyfikować zagrożenia ekosystemów lesnych związane z fragmentacją obszarów leśnych. Ocenia ich konsekwencje oraz znaczenie dla leśnych biocenoz lądowych. Rozpoznaje zmiany w biocenozach leśnych związane z zanikaniem niektórych gatunków oraz kolonizacją gatunków obcych w środowisku leśnym. Zna mechanizm tych procesów.

Projektuje postępowanie ochronne w drzewostanach, które uległy fragmentacji. Potrafi zaprojektować działania kompensacyjne oraz łagodzące jej skutki.

Zna pojęcie "korytarza ekologicznego" i określa funkcje jakie pełnią w środowisku przyrodniczym. Potrafi zaprojektować działania umożliwiające migrację gatunków w tereny, które uległy fragmentacji.

Projektuje korytarze ekologiczne dla wybranego gatunku lub grupy gatunków, łączące ekosystemy leśne, które zostały podzielone, w wyniku budowy autostrad i dróg szybkiego ruchu oraz intensywnej uprawy roli. Zna i projektuje odpowiedni skład gatunkowy roślin wykorzystywany do budowy korytarzy ekologicznych oraz ich strukturę.

Zna i określa antropopresję w środowisku przyrodniczym związaną z udostępnieniem rekracyjnym i turystycznym.

Dobiera odpowiednie metody oraz środki w celu zminimalizowania antropopresji, dopuszczone do stosowania w ekosystemach chronionych i ochronnych udostępnionych turystycznie i dla celów rekreacji.

Potrafi ocenić rodzaje szkód w środowisku przyrodniczym zwiazane z udostępnieniem turystycznym i reklreacyjnym. Zna i dobiera odpioweidnie metody im przeciwdziałania dopuszczone do stosowania w obiektach chronionych i ochronnych.

Projektuje szlaki oraz infrastrukturę turystyczną w obiektach chronionych przyrody. Na przykładzie wybranego Parku Narodowego potrafi zidentyfikować błędy związane z istniejącym zagospodarowaniem turystycznym ora projektuje działania naprawcze.

Potrafi ocenić i identyfikuje zagrożenia mogące mieć bezpośredni wpływ na bezpieczeństwo ekologiczne środowiska przyrodniczego wynikające z bezpośredniej bliskości zakładów produkcyjnych, zwłaszcza w ujęciu możliwości skażenia cieków oraz wód podziemnych.

Potrafi identyfikować zagrożenia w środowisku przyrodniczym związane z zanieczyszeniem wód w wyniku nielegalnego deponowania odpadów i zanieczyszczeń oraz prowadzoną działalnością gospodarczą.

"Rozpoznaje i wie jak skutecznie minimalizować zjawisko nielegalnego składowaniu odpadów w lasach oraz zna sposoby właściwego zabezpieczania i utylizacji istniejących składowisk przed ich negatywnym oddziaływaniem na środowisko przyrodnicze.

"

Ćwiczenia terenowe:

Ocenia zagrożenie pożarowe lasu oraz ochronę ppoż. na terenie wybranego nadleśnictwa.

Ocenia zagrożenie lasu przez antropogeniczne czynniki szkodotwórcze oraz stosowane metody i sposoby ochrony lasu przed nimi na terenie wybranego nadleśnictwa.

Kompetencje społeczne:

Posiada znajomość działan zmierzających do ograniczenia skutków antropopresji w środowisku przyrodniczym

Ćwiczenia terenowe:

Potrafi pracować w grupie i kierować małym zespołem

"Odpowiednio określa priorytety służące realizacji określonego

przez siebie lub innych zadania"

"Prawidłowo identyfikuje i rozstrzyga dylematy związane z wykonywaniem

zawodu"

Posiada świadomość odpowiedzialności, oraz ryzyka, skutków ekonomicznych i społecznych stosowania poznanych systemów i metod sterowania procesami zachodzącymi w drzewostanach w kontekście ich ochrony.

Wykład: sprawdzian wiedzy egzamin ustny

Ćwiczenia projektowe: ocena projektu, ocena zaangażowania w dyskusję, ocena umiejętności formułowania wnisków i konkluzji, ocena umiejętności identyfikacji przejawów antropopresjii, jej skutków i sposobów przeciwdzialania, umiejetność podejmowania decyzji w sytuacjach konfliktowych

Ćwiczenia terenowe: zaliczenie sprawozdania z ćwiczeń praktycznych (grupowe), rozwiązanie zadania problemowego, analiza przypadku, z dostępem do fachowej literatury dotyczącej podejmowanego zagadnienia