Dendroklimatologia

Tematyka zajęć

Wykłady 8 godz.

Przedmiot i zakres badań dendrochronologii oraz dendroklimatologii. Historia badań. Rytm aktywności i spoczynku drzewa, periodyzacja aktywności kambium jako strategia przystosowawcza. Czynniki kształtujące formowanie słoja drewna. Biologiczne podstawy dendrochronologii i dendroklimatologii: wtórny ksylem, drewno wczesne, późne, reakcyjne, cechy słojów: gęstość, szerokość słoja, udział drewna wczesnego i późnego. Pomiar różnych cech słojów. Przygotowanie drewna do pomiaru, pomiar, popełniane błędy i ich weryfikacja. Metodyka badań dendroklimatologicznych : wybór stanowisk badawczych, drzew próbnych, miejsca wywiertu, rodzaje próbek (systematyczny, losowy, subiektywny). Liczba stanowisk oraz wywiertów. Dokumentacja stanowiska badawczego. Pobór i zabezpieczenie próbek wywiertów. Terminologia dendrochronologiczna: seria, sekwencja, dendroskala, chronologia (wzorcowa, osobnicza, stanowiskowa, lokalna, regionalna, ponadregionalna, gatunkowa, ponadgatunkowa). Jednorodność zachowań przyrostowych drzew i ich przyczyny. Lata wskaźnikowe - rodzaje. Dystrybucja sygnału dendrochronologicznego w przestrzeni oraz w czasie. Telekoneksja, heterokoneksja, podobieństwo rytmu przyrostowego drzew w skali przestrzennej i międzygatunkowej. Regionalizacja dendrochronologiczna pionowa i powierzchniowa na tle regionów i pięter klimatycznych. Rola regionalnej stacji meteorologicznej w badaniach dendroklimatycznych. Zależność przyrostu radialnego drzew gatunków rodzimych i introdukowanych od różnych elementów klimatycznych. Modele klimat-przyrost radialny, metoda zbieżności, korelacji oraz response function. Specyfiak regionów górskich, stref granicznych oraz siedlisk ekstremalnych. Zastosowanie metod dendrochronologicznych do rozwiązywania problemów ekologicznych oraz waloryzacji obszarów w skali makro i topo. Monitoring dendrochronologiczny środowiska w strefach skażonych. Zróżnicowanie zachowań przyrostowych różnych gatunków drzew i ich rola jako indykatora zmian w środowisku.

Ćwiczenia laboratoryjne 6 godz.

Tematyka zajęć "Przygotowanie i zabezpieczenie wywiertów, sprzęt i urządzenia do obróbki materiału i pomiarów, pomiary szerokości słojów różnymi przyrządami: program CD Dendor. Konstrukcja i zapis bazy danych pomiarowych w formacie Tucson. Transformacje danych przyrostowych i klimatycznych dla programów DPL. Poznanie i obsługa specjalistycznego oprogramowania do analiz dendrochronologicznych biblioteka programów DPL.

Testowanie prawidłowości datowania programem COFECHA. Konstrukcja chronologii osobniczej, stanowiskowej, lokalnej, regionalnej ponadregionalnej. Ekspozycja zmienności krótkookresowej cech słojów. Standaryzacja serii szerokości słojów. Konstrukcja chronologii standaryzowanej – indeksowanej za pomocą programu ARSTAN, wskaźnika czułości rocznej oraz proporcji. Konstrukcja chronologii osobniczej, lokalnej, regionalnej oraz ponadregionalnej różnego rodzaju.

Wyznaczanie lat wskaźnikowych różnymi metodami. Analiza chronologii frekwencji. Typowanie lat wskaźnikowych. Przygotowanie i ocena danych klimatycznych: weryfikacja danych, Obliczanie i wykorzystanie wskaźników klimatyczny w analizach dendroklimatycznych programem ARI. Uzupełnianie braków danych klimatycznych programem MET. Konstrukcja regionalnej stacji meteorologicznej. Praca z programami: RESPO, Dendroclima2002. Analiza zmienności reakcji przyrostowych wewnątrzpopulacyjnej, pomiędzy populacjami cząstkowymi, w ramach gatunku, pomiędzy gatunkami. Konstrukcja modelu „przyrost – klimat” dla różnych gatunków drzew."

Ćwiczenia terenowe 6 godz.

Tematyka zajęć Poznanie metod wyboru stanowisk badawczych, drzew próbnych oraz sposobów i przyrządów do pobierania materiału badawczego dla celów dendroklimatycznych. Wypełnienie karty stanowiska. Pobranie wywiertów z drzew próbnych.

Podstawowa

Zielski A., Krąpiec M. 1999. Dendrochronologia. PWN, Warszawa.

Wilczyński S. 2010. Uwarunkowania przyrostu radialnego wybranych gatunków drzew z Wyżyny Kieleckiej w świetle analiz dendroklimatologicznych. Zeszyty Naukowe UR w Krakowie.464(341).

Cook E., Kairiukstis L. Methods of dendrochronology. Applications in the Environmental Sciences. Kluwer Acad. Publ., Dordrecht, Boston.

Fritts HC. 1976. Tree Rigs and Climate. Acad. Press London.

Uzupełniająca

Kaennel M., Schweingruber F.H. 1995. Multilingual glossary of dendrochronology. Terms and definitions in English, German, French, Spanish, Italian, Portuguese, and Russian. Birmensdorf; Berne, Stuttgart, Vienna, Swiss Federal Institute for Forest, Snow and Landscape Research; Haupt.

Schweingruber F.H. 1983. Der Jahrring. Standort, Methodik, Zeit und Klima in der Dendrochronologie. Bern und Stuttgart, Verlag Paul Haupt."

WIEDZA - zna i rozumie:

LES_DEKL_W1 Powiązania leśnictwa z innymi dyscyplinami naukowymi dające podstawy teoretyczne do formułowania i rozwiązywania problemów badawczych i stosowania wiedzy przyrodniczej w praktyce gospodarczej. LES2_W01 RL

LES_DEKL_W2 W pogłębionym stopniu fakty i zjawiska oraz teorie wyjaśniające zależności występujące w środowisku leśnym oraz trendy rozwojowe w zagospodarowaniu i zachowaniu zasobów naturalnych. LES2_W02 RL

UMIEJĘTNOŚCI - potrafi:

LES_DEKL_U1 Stosować zawansowane techniki i narzędzia badawcze w zakresie leśnictwa i nauk pokrewnych. LES2_U01 RL

LES_DEKL_U2 W zakresie nauk leśnych samodzielnie planować i przeprowadzać eksperymenty, pomiary oraz interpretować uzyskane wyniki i wyciągać wnioski. LES2_U02 RL

KOMPETENCJE SPOŁECZNE - jest gotów do:

LES_DEKL_K1 Krytycznej oceny i dyskusji wartości poznawczej i praktycznej współczesnej wiedzy. LES2_K01 RL

Sposoby weryfikacji oraz zasady i kryteria oceny

WYKŁAD.zaliczenie ustne (min 51% poprawnych odpowiedzi w celu uzyskania oceny 3.0); udział oceny z zaliczenia wykładów w ocenie końcowej wynosi 40%.

CWL."Sprawdzian umiejętności: - zaliczenie ustne, pokaz umiejętności

Udział oceny z zaliczenia ćwiczeń laboratoryjnych w ocenie końcowej wynosi 40%."

CWT."sprawdzian umiejętności: - demonstracja praktycznych umiejętności

Udział oceny z zaliczenia ćwiczeń laboratoryjnych w ocenie końcowej wynosi 20%."