Podstawy nauk o Ziemi i gleboznawstwo II

Celem przedmiotu jest zapoznanie studentów z ogólnymi zasadami dotyczącymi wiedzy o Ziemi jako planecie, a także procesami i zjawiskami zachodzącymi w środowisku glebowym. Zaznajomienie ich z metodami polowymi, laboratoryjnymi analizy i rozpoznawania gleb w terenie, sporządzania dokumentacji gleboznawczej, zaznajomienie z metodami waloryzacji gleb.

Wykłady:

Klasyfikacja nauk o Ziemi ich miejsce w systemie nauk przyrodniczych

Elementy geologii:

- procesy geologiczne endo- i egzogeniczne

- podstawy mineralogii i petrografii

- tektonika, diastrofizm, diageneza

- wpływ procesów geologicznych na kształtowanie powierzchni Ziemi

Czynniki kształtujące powierzchnię lądów:

- wietrzenie

- erozja

- działalność wiatru

- działalność rzek

- działalność lodowców

- działalność mórz i oceanów

- ruchy masowe

Gleba jako element środowiska przyrodniczego. Definicja gleby, funkcje gleby w biotopie, praktyczne aspekty gleboznawstwa w inżynierii środowiska.

Powstawanie i kształtowanie się gleb w Polsce. Czynniki glebotwórcze, procesy glebotwórcze.

Morfologia gleby, dokumentacja odkrywki glebowej

Właściwości chemiczne i fizyko-chemiczne gleb.

Materia organiczna gleby, organizmy glebowe. Powstawanie próchnicy i jej rola w środowisku glebowym.

Jakość gleby, zasobność, żyzność, produkcyjność. Ocena jakości gleby (klasy bonitacyjne, kompleksy przydatności rolniczej)

Ćwiczenia:

Skład granulometryczny gleby; metody oznaczania składu mechanicznego. Oznaczanie składu granulometrycznego metodą Casagrande’a w modyfikacji Prószyńskiego i metodą organoleptyczną. Właściwości fizyko-wodne gleby. Oznaczanie właściwości fizyko-wodnych metodą cylinderkową Kopecky’ego (pobór próbek gleby w terenie, oznaczenie ww. właściwości w laboratorium i ich obliczenie). Oznaczanie gęstości fazy stałej gleby. Rozwiązywanie zadań dotyczących ww. właściwości.

Potencjał wodny gleby. Krzywa charakterystyki wodnej – laboratoryjne metody oznaczania i zastosowanie krzywej pF.

Obliczanie modelu van Genuchtena i rysowanie krzywej pF.

Systematyka gleb. Przegląd podstawowych typów gleb. Mapy glebowo-rolnicze ("czytanie" treści map glebowych i ich praktyczne wykorzystanie)

Wykonanie w terenie odkrywek glebowych z opisem cech morfologicznych różnych typów gleb. Oznaczenie metodami polowymi wybranych właściwości fizycznych i chemicznych gleby.

1. Bednarek R., Dziadowiec H., Pokojska U., Prusinkiewicz Z. 2005. Badania ekologiczno-gleboznawcze. PWN, Warszawa.

2. Ilnicki P. 2002. Torfowiska i torf. AR Poznań.

3. Klimaszewski M. 2005. Geomorfologia. PWN, Warszawa.

4. Komornicki T., Oleksynowa K., Tokaj J., Jakubiec J. 1991. Przewodnik do ćwiczeń z gleboznawstwa i geologii. Cz. II. Metody laboratoryjne analizy gleb. AR Kraków.

5. Komornicki T., Oleksynowa K., Jakubiec J., Miechówka A. 1998. Przewodnik do ćwiczeń z gleboznawstwa i geologii. Cz. III. Systematyka gleb i gleboznawstwo terenowe. AR Kraków.

6. Koreleski K. 2004. Podstawy nauk o Ziemi. Skrypt AR Kraków.

7. Kowalik P. 2001. Ochrona środowiska glebowego. PWN, Warszawa.

8. Mocek A., Drzymała S. 2010. Geneza, analiza i klasyfikacja gleb. Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu.

9. Zawadzki S. 2000. Gleboznawstwo. PWRiL Warszawa.

Wiedza:

Zna zagadnienia dotyczące planety Ziemi, jej historii i miejsca we Wszechświecie

Zna definicję i funkcje gleby w biotopie i praktyczne aspekty gleboznawstwa w inżynierii środowiska. Zna wpływ czynników glebotwórczych i procesów glebotwórczych na powstawanie i kształtowanie się gleb. Zna cechy morfologiczne gleby i sposób dokumentacji odkrywki glebowej. Zna systematykę gleb Polski. Zna podstawowe symbole poziomów glebowych. Opisuje podstawowe typy i podtypy gleb. Zna metody badania gleb i oceny ich jakości (klasy bonitacyjne, kompleksy przydatności rolniczej) oraz obowiązujące klasyfikacje gleboznawcze.

Zna właściwości fizyczne, wodne i powietrzno-wodne gleb. Zna podstawowe właściwości chemiczne gleb oraz rodzaje sorpcji i jej wpływ na jakość gleby. Zna makro i mikroelementy występujące w glebach. Zna proces powstawania próchnicy oraz jej funkcje i znaczenie środowisku glebowym. Zna zasady ochrony gleb.

Umiejętności:

Posiada umiejętność pobrania próbek gleby o naruszonej i nienaruszonej strukturze w celu oznaczenia właściwości fizycznych i chemicznych gleby. Potrafi oznaczyć w laboratorium właściwości fizyczne, fizykowodne i chemiczne gleby.

Posiada umiejętność wykreślania krzywej charakterystyki wodnej na podstawie danych uzyskanych z obliczonego modelu van Genuchtena. Potrafi analizować zastosowanie krzywej pF. Umie rozwiązać proste zadania obliczeniowe związane z oznaczonymi właściwościami gleby.

Posiada umiejętność opisywania właściwości gleb określonego typu i ich klasyfikowania do odpowiedniej jednostki systematycznej (działu, rzędu). Potrafi opisać symbolami profil glebowy.

Posiada umiejętność „czytania” map glebowo-rolniczych.

Potrafi w terenie opisywać cechy morfologiczne gleb, metodami polowymi oznaczyć skład granulometryczny oraz odczyn gleby.

Umie klasyfikować różne gleby do właściwej jednostki systematycznej. Potrafi zinterpretować wyniki badań terenowych

Kompetencje społeczne:

Rozumie potrzebę i zna możliwości ciągłego dokształcania się

Potrafi pracować indywidualnie i w zespole; umie oszacować czas potrzebny na realizację zleconego zadania.

Oceny formujące (ćwiczenia):

1. Poprawnie wykonane oznaczenia właściwości fizycznych i chemicznych gleb.

2. Poprawnie wykonane sprawozdania z ćwiczeń laboratoryjnych, terenowych oraz obliczenia właściwości fizyko-wodnych gleb.

3. Uzyskanie pozytywnej oceny z kolokwium tj. powyżej 60% poprawnych odpowiedzi.

Wykłady:

Egzamin pisemny z całości wiedzy przedstawionej na wykładach i ćwiczeniach (test jednokrotnego wyboru). Uzyskanie poprawnych odpowiedzi z testu powyżej 60%.