Elektyw specjalizacyjny I: Uzależnienia od substancji naturalnych i syntetycznych

Celem przedmiotu będzie zaznajomienie studentów z problematyką uzależnień od związków działających na ośrodkowy układ nerwowy, ich budową, wpływem na organizm człowieka, występowaniem oraz sposobami zapobiegania i terapiami farmakologiczno-psychologicznymi ich zwalczania. Szczególna uwaga położona zostanie na mechanizmy działania narkotyków i halucynogenów pochodzenia naturalnego. Zostaną również omówione zagrożenia i problemy naszych czasów tj. dopalacze i zaburzenia odżywiania typu psychicznego.

Treść kształcenia

Wiadomości wstępne, definicje, podział substancji uzależniających. Rys historyczny - narkotyki Starego i Nowego Świata. Problem uzależnień na przestrzeni tysiącleci.

Biologiczne podłoże uzależnienia (układ pobudzenia, układ nagrody).

Główne układy, struktury i neuroprzekaźniki ośrodkowego układu nerwowego zaangażowane w mechanizmy uzależnienia.

Definicje: zależności, uzależnienia psychicznego, fizycznego, zespołu abstynencyjnego, efektów ostrych, chronicznych. Doświadczalne modele uzależnień.

Uzależnienie od kokainy i amfetaminy – budowa, występowanie, rodzaje, mechanizm działania, wpływ na organizm człowieka, sposoby zapobiegania.

Uzależnienie od opioidów – budowa, rodzaje, mechanizmy działania, opioidy w lecznictwie, wpływ na organizm człowieka, zapobieganie.

Uzależnienie od halucynogenów, leków oraz innych substancji – wpływ na organizm człowieka

Uzależnienie od alkoholu – działanie alkoholu na organizm człowieka, objawy alkoholizmu i sposoby walki z nim. Uzależnienie od nikotyny – działanie na organizm człowieka, sposoby walki z tym uzależnieniem.

Dopalacze i substancje odurzające uzyskiwane domowymi sposobami.

Zaburzenia odżywiania typu psychicznego – anoreksja i bulimia.

Główne kierunki terapii uzależnień: farmakologiczne i psychologiczno-społeczne oraz perspektywy prac nad lekami przeciwko uzależnieniom.

Literatura podstawowa:

1. Vetulani J., Uzależnienia lekowe na przełomie wieków. W Neuropsychofarmakologia 2000 - dziś i jutro, Bijak M., Lasoń W., (red.), IF PAN,

Kraków 2000.

2. Kostowski W., Herman Z., (red.) Farmakologia. Podstawy farmakoterapii. Tom 1-2. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2004.

Literatura uzupełniająca:

3. Kostowski W., Dopamina a mechanizmy nagrody i rozwój uzależnień: fakty i hipotezy. Alkoholizm i narkomania. 2000, 13: 9-32.

4. Stefański R., Uzależnienie od amfetaminy: charakterystyka neurobiologiczno-kliniczna. Alkoholizm i narkomania. 2001.

Wiedza

Posiada ogólną wiedzę na temat budowy i funkcjonowania układów zaangażowanych w procesy szeroko rozumianego uzależnienia oraz mechanizmów działania substancji psychoaktywnych.

Umiejętności

Potrafi zidentyfikować i nazwać efekty fizjologiczne i psychiczne stanowiące elementy uzależnienia, w tym również chorób związanych z odżywianiem.

Kompetencje społeczne

Ma świadomość zagrożeń stosowania różnych substancji psychoaktywnych oraz potrafi o nich informować społeczeństwo.

Na ocenę 2

Wiedza

Nie posiada nawet ogólnej wiedzy na temat budowy i funkcjonowania układów zaangażowanych w procesy uzależnienia oraz mechanizmów działania substancji psychoaktywnych.

Umiejętności

Nie potrafi zidentyfikować i nazwać efektów fizjologicznych oraz psychicznych stanowiących elementy uzależnienia, w tym chorób związanych z odżywianiem.

Kompetencje społeczne

Nie dostrzega lub ignoruje zagrożenia różnych substancji psychoaktywnych dla zdrowia i życia konsumenta oraz bezpieczeństwa żywności.

Na ocenę 3

Wiedza

Potrafi podać podstawowe informacje dotyczące budowy układu nagrody oraz mechanizmów działania najważniejszych substancji psychoaktywnych (kokaina, amfetamina, nikotyna, alkohol etylowy i in.).

Umiejętności

Potrafi wymienić efekty fizjologiczne oraz psychiczne stanowiące elementy uzależnienia, w tym choroby związane z odżywianiem.

Kompetencje społeczne

Zna zagrożenia różnych substancji psychoaktywnych dla zdrowia i życia konsumenta oraz bezpieczeństwa żywności, ale nie uwzględnia ich w praktycznym działaniu.

Na ocenę 4

Wiedza

Potrafi podać podstawowe informacje dotyczące budowy układu nagrody oraz innych układów zaangażowanych w uzależnienia. Zna zagrożenia i mechanizmy działania najważniejszych substancji psychoaktywnych (kokaina, amfetamina, nikotyna, alkohol etylowy oraz halucynogeny i dopalacze i in.). Potrafi wskazać psychostymulanty stosowane w lecznictwie, ale nie rozumie dlaczego.

Umiejętności

Potrafi wymienić efekty fizjologiczne oraz psychiczne stanowiące elementy uzależnienia, w tym choroby związane z odżywianiem oraz krótko je scharakteryzować dla wskazanych psychostymulantów.

Kompetencje społeczne

Jest świadomy zagrożeń substancji psychoaktywnych dla zdrowia i życia człowieka oraz bezpieczeństwa żywności i częściowo uwzględnia je w swoich działaniach.

Na ocenę 5

Wiedza

Potrafi podać informacje dotyczące budowy układu nagrody oraz innych układów zaangażowanych w uzależnienia. Zna zagrożenia i mechanizmy działania najważniejszych substancji psychoaktywnych (kokaina, amfetamina, nikotyna, alkohol etylowy, marihuana oraz halucynogeny i dopalacze i in). Potrafi wskazać psychostymulanty stosowane w lecznictwie i wyjaśnia celowość takiego zastosowania oraz analizuje plusy i minusy takiej kuracji.

Umiejętności

Potrafi wymienić efekty fizjologiczne oraz psychiczne stanowiące elementy uzależnienia, w tym choroby związane z odżywianiem oraz krótko je scharakteryzować dla wskazanych psychostymulantów. Umie również analizować omawiane zjawiska w oparciu o dostępną wiedzę.

Kompetencje społeczne

Jest świadomy zagrożeń ze strony substancji psychoaktywnych dla zdrowia i życia konsumenta oraz bezpieczeństwa żywności. Przypisuje im znaczącą wagę i uwzględnia w swoich działaniach informacyjnych.