Gleboznawstwo

Cele przedmiotu:

Poznanie właściwości i funkcji gleb w ekosystemach. Znajomość systematyki gleb oraz bontacji i przydatności rolniczej gleb. Umiejętność czytania map tematycznych glebowych i glebowo-rolniczych. Zagrożenia i przyczyny degradacji, zrównoważone wykorzystanie gleb.

Treści przedmiotu:Czynniki glebotwórcze ze szczególną rolą skał macierzystych występujących na terenie Polski. Funkcjonowanie trójfazowego skladu gleby uziarnienie, skład fazy stałej minerały i połączenia próchniczne, właściwości wodno-powietrzne, sorpcyjne, odczyn, właściwości biologiczne, żyzność, podstawy systematyki gleb Polski i WRB. Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej mapy glebowo-rolnicze bonitacja, kompleksy glebowo-rolnicze. Zagrożenie procesami degradacji.

Tematy wykładów:

1. Definicja gleby i jej wielofunkcyjność. Czynniki glebotwórcze charakterystyka skał macierzystych gleb Polski. Występowanie skał macierzystych na terenie Polski i ich wpływ na właściwości gleb [2 godz.].

2. Rola pozostałych czynników glebotwórczych klimatu, rzeźby terenu i hydrosfery. Rola biosfery, działalności człowieka i czasu na procesy pedogeniczne [2 godz.].

3. Skład fazy stałej gleby, uziarnienie, porowatość, struktura, gęstość. Minerały ilaste i ich znaczenie w glebie [2 godz.].

4. Związki organiczne w glebie, humifikacja, ilość i skład humusu. Funkcje próchnicy w glebie, typy próchnicy, regulacja zawartości [2 godz].

5. Faza ciekła - rodzaje wody, dostępność dla roślin w różnych glebach. Faza gazowa, powietrze, ODR, właściwości termiczne, regulacja stosunków wodno-powietrznych [2 godz.].

6. Odczyn gleb Polski, przyczyny zakwaszenia gleb. Właściwości sorpcyjne, różne rodzaje sorpcji [2 godz.].

7. Żyzność i zasobność gleb w składniki biogenne. Zagrożenie gleb procesami degradacji [2 godz.].

8. Zmienność pokrywy glebowej Polski, strefowość gleb i nazewnictwo według systematyki WRB [1 godz.].

Tematy ćwiczeń laboratoryjnych i audytoryjnych:

1. Nomenklatura składu uziarnienia gleby. Oznaczenie składu uziarnienia gleby metodą areometryczną Casagrande’a w modyfikacji Prószyńskiego [3 godz.].

2. Oznaczanie zawartości próchnicy w glebie metodą pośrednią przez oznaczenie zawartości węgla organicznego zmodyfikowaną metodą Tiurina. Oznaczanie pH gleby metodą potencjometryczną [3 godz.].

3. Prezentacja i oznaczanie podstawowych skał macierzystych gleb Polski [2 godz].

4. Jednostki hierarchiczne i poziomy glebowe według Systematyki gleb Polski (IV wydanie z 1989 roku). Opis i charakterystyka wybranych jednostek taksonomicznych: działu I i II systematyki gleb Polski (IV wydanie z 1989 roku) oraz prezentacja skał macierzystych gleb tego działu [3 godz.].

5. Opis i charakterystyka wybranych jednostek taksonomicznych: działu III-VII systematyki gleb Polski (IV wydanie z 1989 roku) oraz prezentacja skał macierzystych omawianych gleb [2 godz.].

6. Ustalanie gatunków, rodzajów i typów gleb na podstawie wzorcowych profilów [2 godz.].

7. Podstawy klasyfikacji bonitacyjnej, ustalanie klas bonitacyjnych gleb użytków rolnych i zielonych. Zasady ustalania kompleksów glebowo-rolniczych na wzorcowych profilach [2 godz.].

8. Interpretacja i wykorzystanie map glebowo-rolniczych w skali 1:5 000 do oceny przydatności gleb do upraw rolniczych, zalesienia, zabudowy terenu (budownictwa i infrastruktury) oraz ochrony gleb. Zastosowanie praktyczne klasyfikacji gleb według obowiązującej w Europie taksonomii WRB [3 godz.].

Ćwiczenia terenowe: prezentacja i opis profilów wybranych podstawowych typów gleb występujących na obrzeżach miasta Krakowa w Pychowicach lub w Mydlnikach (gleba płowa wytworzona z pyłu, gleba brunatna wytworzona z piasku, mady właściwe i brunatne, czarne ziemie i rędziny właściwe i brunatne [5 godz.].

Literatura podstawowa:

Gleboznawstwo pod red. Zawadzkiego S., PWRiL, Warszawa 1999.

Komornicki T. i in. Przewodnik do ćwiczeń z gleboznawstwa i geologii. Cz. I i III. Wyd. AR w Krakowie 1998.

Literatura uzupełniająca:

Turski R. i in. Zarys Gleboznawstwa. PWN, Warszawa. 1999

Systematyka gleb Polski. Roczn. Glebozn. 40, 3/4. [http://www.zgf.uni.wroc.pl/dydaktyka/przedmioty/Gleboznawstwo/Systematyka-rocznik.pdf].