Wykorzystanie zasobów przyrodniczych terenów zdegradowanych

Celem przedmiotu jest omówienie przeciwstawnych procesów: degradacji gleb (przyczyn i form), powstawanie gruntów bezglebowych oraz procesów samoistnego lub wspomaganego odtwarzania gleb. Studenci zapoznają się z możliwościami rewitalizacji nieużytków poprodukcyjnych z wykorzystaniem walorów przyrodniczych tych terenów. Student powinni posiadać również umiejętność postrzegania roślinności terenów zdegradowanych jako istotnego elementu składowego krajobrazu. Poznają możliwości wykorzystania gatunków porastających tereny zdegradowane, oraz techniki rekultywacji przyrodniczej. Zapoznają się też z różnymi formami kolekcji genotypów metalotolerancyjnych.

Wykłady:

1. Przyczyny i formy degradacji gleb – 2 godz.

2. Charakterystyka gleb industrioziemnych na przykładzie: gleb zanieczyszczonych materiałami toksycznymi, gleb hałd po wydobyciu cynku i ołowiu, węgla kamiennego, gleb zasklepionych oraz gleb zmienionych przez górnictwo surowców skalnych – 4 godz

3. Powstawanie i charakterystyka utworów bezglebowych – 2 godz

4. Procesy kształtowania warstwy gleby na materiale bezglebowym – 2 godz

5. Skład gatunkowy na nieużytkach różnego pochodzenia, zróżnicowanych pod względem wieku i składu chemicznego – 2 godz

6. Zastosowanie roślin ogrodniczych i rolniczych w celu utrwalenia skarp oraz możliwości szerszego zastosowania rodzimych gatunków – 1 godz

7. Adaptacje roślin i układów symbiotycznych do środowisk zanieczyszczonych chemicznie – 2 godz.

Ćwiczenia laboratoryjne:

1. Ocena stopnia odtworzenia gleb terenów zdegradowanych na podstawie oznaczenia ich aktywności biologicznej:

a) oznaczenie aktywności dehydrogenaz glebowych – 3 godz

b) oznaczenie zawartości przyswajalnego fosforu – 3 godz

2. Opracowanie sprawozdania z ćwiczeń terenowych i charakterystyki właściwości biologicznych prób gleb pobranych w trakcie zajęć terenowych – 1 godz

Ćwiczenia terenowe: 8 godz.

Ćwiczenia terenowe na terenie zdegradowanym w wyniku działalności huty stali – charakterystyka profili gleb wytworzonych na materiałach odpadowych. Ocena różnorodności florystycznej.

MACIAK F. 2003. Ochrona i rekultywacja środowiska. Wyd. SGGW, Warszawa

KARCZEWSKA A. 2008. Ochrona gleb i rekultywacja terenów zdegradowanych. Wyd. UP, Wrocław

uzupełniająca:

CIARKOWSKA K., HANUS-FAJERSKA E. 2008. Remediation of soil-free grounds contaminated by zinc, lead and cadmium with the use of metallophytes. Polish Journal of Environmental Studies 17(5): 707-712.

HANUS-FAJERSKA E., CIARKOWSKA K. 2010. Możliwość powodzenia rekultywacji przyrodniczej osadnika poflotacyjnego. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych 551: 85-92.

MUSZYŃSKA E., HANUS-FAJERSKA E. 2012. Odbudowa bioróżnorodności na terenach zdegradowanych działalnością przemysłu. W: Interdyscyplinarne zagadnienia w górnictwie i geologii J. Dzrzymała, W. Ciężkowski (red.), Oficyna Wydawnicza PW, Wrocław

SUDNIK-WÓJCIKOWSKA B. 2011. Rośliny synantropijne. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa

Na przykładzie określonego terenu student charakteryzuje czynniki wywierające degradacyjny wpływ na stan środowiska i na krajobraz.

Klasyfikuje bogactwa naturalne wywołujące zanieczyszczenie gleb oraz gruntów bezglebowych i opisuje elementy środowiska na które oddziałuje gospodarcza działalność człowieka mająca na celu ich pozyskanie oraz przetwórstwo. Wyjaśnia skuteczność poszczególnych działań zmierzających do ochrony środowiska na tym obszarze. Charakteryzuje rośliny stosowane w nasadzeniach umożliwiających przeciwdziałanie erozji. Potrafi zdefiniować pojęcie adaptacji roślin i adaptacji układów symbiotycznych do środowisk zdegradowanych. Interpretuje celowość produkcji materiału roślinnego pochodzącego z populacji lokalnych rodzimych gatunków oraz populacji roślin introdukowanych w celu przeciwdziałania degradacji środowiska, a także tworzenia kolekcji tego materiału roślinnego

Student posługuje się poprawną nomenklaturą gleboznawczą, botaniczną i techniczną. Analizuje swoje możliwe działania prowadzące do ograniczenia czynników negatywnie oddziałujących na środowisko. Docenia rolę roślin w szeroko pojętym środowisku przyrodniczym.

Ma świadomość odpowiedzialności za pracę własną i jej znaczący udział w efekcie pracy zespołu oraz dostrzega konieczność przestrzegania zasad etyki zawodowej.

Przewiduje konsekwencje nie stosowania się do zapisów umów międzynarodowych ukierunkowanych na rozwiązywanie problemów ekologicznych.

Wykłady zaliczane są na podstawie testu wielokrotnego wyboru. Ćwiczenia na podstawie analizy przypadku składanej w formie raportu wzbogaconego dokumentacją fotograficzną zgromadzoną w trakcie trwania zajęć.

-