Socjologia wsi i rolnictwa

Celem kursu jest zapoznanie słuchaczy z regułami, jakie rządzą procesem rozwoju społeczno-gospodarczego, z miejscem wsi i rolnictwa w tym procesie oraz przekształceniami, jakim wieś i rolnictwo podlegają; a także ze specyfiką środowiska społecznego wsi oraz obecnymi problemami wsi i rolnictwa w Polsce.Przedmiot obejmuje następujące grupy problemów :

1. Rolnictwo i wieś w globalnym procesie rozwoju gospodarczego i społecznego.

2. Wieś i rolnictwo w okresie przedindustrialnym.

3. Przemiany wsi i rolnictwa w toku industralizacji i urbanizacji kraju.

4. Współczesna wieś polska w obliczu gospodarki rynkowej oraz integracji europejskiej.

5. Badanie społecznych i gospodarczych problemów wsi i rolnictwa (ćwiczenia).

Plan wykładów

1. Proces rozwoju w toku dziejów oraz jego przyczyny. Znaczenie wzrostu potrzeb oraz społecznego podziału pracy. Wzrost wydajności pracy jako istota rozwoju.

2. Przebieg rozwoju na przestrzeni dziejów; krzywa obrazująca ten przebieg. Kolejne etapy rozwoju oparte na rolnictwie, na przemyśle i na usługach.

3. Czynnik demograficzny w procesie rozwoju. Związki pomiędzy wzrostem demograficznym i strukturą demograficzną a rozwojem gospodarczym.

4. Nierównomierność tempa rozwoju w czasie i w przestrzeni. Przemieszczanie się przodujących ośrodków rozwoju. Dylematy współczesnej cywilizacji.

5. Początki rolnictwa. Rolnictwo jako podstawa gospodarki w czasach przedhistorycznych, w starożytności i w średniowieczu. Czasy nowożytne: początki industrializacji i rola Europy w tym procesie.

6. Miejsce rolnictwa i jego charakter w gospodarce przedindustrialnej. Struktura społeczno-ekonomiczna wsi Tradycyjne gospodarstwo chłopskie, jego cechy i funkcje.

7. Tradycyjna rodzina chłopska oraz społeczność wioskowa - ich cechy i funkcje. Kultura ludowa. System wartości, psychika i mentalność mieszkańców dawnej wsi.

8. Kierunek zmian strukturalnych w gospodarce narodowej w toku uprzemysłowienia i rozwoju usług. Struktura gospodarki a poziom dochodu narodowego: Zróżnicowanie wydajności pracy w rolnictwie, przemyśle i usługach.

9. Przyczyny i konsekwencje niższej efektywności ekonomicznej rolnictwa. Struktura potencjału produkcyjnego rolnictwa a wydajność ziemi i pracy. "Błędne koło" rolnictwa zapóźnionego.

10. Ewolucja chłopskiego rolnictwa pod wpływem industrializacji i urbanizacji: profesjonalizacja lub dwuzawodowość. Polaryzacja struktury agrarnej. Integracja rolnictwa z gospodarką narodową kompleks gospodarki żywnościowej. Struktura społeczno-zawodowa wsi post-industrialnej.

11. Rolnictwo chłopskie w systemie nakazowo-rozdzielczym i proces jego adaptacji do gospodarki rynkowej.

12. Strukturalne źródła słabości polskiego rolnictwa. Problem niskiej wydajności pracy oraz dysparytetów: dochodowego i oświatowego.

13. Rodzina chłopska i społeczność wioskowa w procesie przeobrażeń. Problemy społeczne i demograficzne wsi. Przeobrażenia kulturowe, impakt kultury masowej. Przejawy dysharmonii kulturowej oraz dezintegracji środowisk lokalnych.

14. Regionalne zróżnicowanie wsi polskiej. Predyspozycje rozwojowe poszczególnych regionów. Koncepcje farmeryzacji lub rozwoju wielofunkcyjnego. Specyfika Polski południowo-wschodniej; problem niewykorzystanych zasobów pracy.

15. Rozwój regionalny a rozwój lokalny. Strategie rozwoju gmin wiejskich. Problem aktywizacji środowisk lokalnych. Instytucjonalne formy wspierania rozwoju. Psychospołeczne i kulturowe uwarunkowania rozwoju lokalnego.

Plan cwiczen

1. Etapy procesu badawczego.

2. Omówienie metod i technik badawczych.

3. Źródła informacji.

4. Sposoby doboru obiektów.

5. Zasady konstruowania kwestionariusza.

6. Badania nad młodzieżą wiejska - przedstawienie pełnego instrumentarium badawczego i wyników badań

(kwestionariusz, instrukcja kodowa, robocze tabele wynikowe).

7. Badania nad rolą liderów w rozwoju obszarów wiejskich - przedstawienie problematyki, założeń, narzedzi i metod badawczych (wywiad wg kwestionariusza).

8. Badania sytuacji społeczno - zawodowej i warunków życia kobiet wiejskich - prezentacja pełnego instrumentarium badawczego.

9. Funkcjonowanie wielopokoleniowych rodzin wiejskich - prezentacja instrumentarium i wyników badań.

10-15. Samodzielne konstruowanie przez studentów kwestionariusza do badań.

Statystyka przedmiotu:

1. Liczba godzin oraz punktów ECTS - przedmiot obowiązkowy Godziny: -; ECTS: -

2. Liczba godzin oraz punktów ECTS - przedmiot do wyboru Godziny: 50; ECTS: 2

3. Łączna liczba godzin oraz punktów ECTS, którą student uzyskuje poprzez bezpośredni kontakt z nauczycielem

akademickim (wykłady, ćwiczenia, seminaria....) Godziny: 30; ECTS: 1,2

4. Łączna liczba godzin oraz punktów ECTS, którą student uzyskuje na zajęciach praktycznych np. laboratoryjne,

projektowe, terenowe, warsztaty Godziny:- ; ECTS: -

5. Przewidywany nakład pracy własnej (bez udziału prowadzącego lub z udziałem w ramach konsultacji) konieczny do

realizacji zadań programowych przedmiotu. Godziny: 20; ECTS: 0,8

Gorlach. K., 2004. Socjologia obszarów wiejskich, problemy i perspektywy. Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR. Warszawa.

2. Kocik L. 2000. Między przyrodą, zagrodą i społeczeństwem. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

3. Bukraba-Rylska I., 2008. Socjologia wsi polskiej. Wysawnictwo Naukowe PWN. Warszawa

4. Kocik L., 2006. Rodzina w obliczu wartości i wzorów życia ponowoczesnego świata. Oficyna Wydawnicza AFM. Kraków

Efekty uczenia:

Wiedza:

- student posiada podstwową wiedzę na temat aktualnych społecznych problemów współczesnej wsi polskiej;

- student dysponuje wiedzą nt przeobrażeń kulturowych na wsi oraz dezintegracji środowisk lokalnych;

Umiejętności:

- student posiada umiejętności potrzebne do realizacji badań z zakresu społeczno – ekonomicznych problemów wsi i rolnictwa.

- student potrafi scharakteryzować tradycyjną wieś, gospodarstwo i rodzinę chłopską oraz mentalność tradycyjnego chłopa;

Kompetencje społeczne:

- studenci zdobywają kompetencje w zakresie planowania badań ankietowych

- studenci organizują pracę w małym zespole (4-5-osobowym) w celu skonstruowania kwestionariusza do badań;

Ćwiczenia:

- ocena skonstruowanego przez studentów kwestionariusza wywiadu o tematyce z zakresu społeczno – ekonomicznych problemów wsi i rolnictwa.

Wykłady:

Ocena końcowa - egzamin pisemny składajacy sie z otwartych pytań problemowych.

Bilans nakładu pracy studenta:

- wykłady – 15 godz.

- ćwiczenia – 15 godz.

Razem: 30 godz.: 30 = 1 (czyli 1 pkt ECTS)

- przygotowanie się do ćwiczeń (do dyskusji, przegląd literatury, zapoznanie się z metodyką obliczeń itp.), - 10 godz.

- przygotowanie się do egzaminu końcowego - 10 godz.

- konsultacje - 4 godz.

- egzamin końcowy - 1 godz.

Razem godz. praktyczne: 25 godz. : 25 = 1,0 (czyli 1 pkt ECTS)

OGÓŁEM: 2 pkt ECTS

1. Ocena niedostateczna (2,0): wystawiana jest wtedy, jeśli w zakresie co najmniej jednej z trzech składowych (W,

U lub K) przedmiotowych efektów kształcenia student uzyska mniej niż 50% obowiązujących efektów dla danej

składowej.

2. Ocena dostateczna (3,0): wystawiana jest wtedy, jeśli w zakresie każdej z trzech składowych (W, U lub K)

efektów kształcenia student uzyska przynajmniej 50% obowiązujących efektów dla danej składowej.

3. Ocena ponad dostateczna (3,5): wystawiana jest na podstawie średniej arytmetycznej z trzech składowych (W, U

lub K) efektów kształcenia (średnio 61-70%).

4. Podobny sposób obliczania ocen jak przedstawiony w pkt. 3 przyjęto dla ocen dobrej (4,0 - średnio 71-80%),

ponad dobrej (4,5 - średnio 81-90%) i bardzo dobrej (5,0 - średnio >90%).

UWAGA: Prowadzący zajęcia, na podstawie stopnia opanowania przez studenta obowiązujących treści programowych

danego przedmiotu, w oparciu o własne doświadczenie dydaktyczne, formułuje ocenę, posługując się podanymi wyżej

kryteriami formalnymi.