Biologia

KIERUNEK STUDIÓW: OCHRONA ŚRODOWISKA/ECTS: 6/semestr: 1

Profil: ogólnoakademicki/ Forma i poziom: SI

status: podstawowy

Wymagania wstępne: brak

Głównym celem przedmiotu w części botanicznej jest poznanie budowy i funkcjonowania roślin okrytonasiennych jako organizmów wywierających różnorodny wpływ na środowisko i egzystencję człowieka. Przedstawione zostaną najważniejsze aspekty budowy i rozmnażania roślin oraz charakterystyka wybranych rodzin Angiospermae z wyróżnieniem gatunków chronionych we florze Polski.

Celem części zoologicznej przedmiotu jest przegląd organizmów zwierzęcych, ze szczególnym uwzględnieniem pasożytów, szkodników, zwierząt pożytecznych oraz użytkowych. Przedstawiona zostanie systematyka i filogeneza zwierząt oraz elementy morfologii, anatomii i fizjologii układów w aspekcie rozwoju rodowego, a także w powiązaniu z warunkami życia zwierząt. Na tle fauny występującej w biosferze omówiona zostanie różnorodność fauny Polski i jej znaczenie dla człowieka.

Wykłady:

1. Zakres i główne działy botaniki. Kryteria podziału organizmów żywych. Różnice w budowie komórki prokariotycznej i eukariotycznej. Swoiste cechy i pochodzenie komórki roślinnej.

2. Podział komórki (mitoza, mejoza). Klasyfikacja oraz zróżnicowanie funkcjonalne i strukturalne tkanek roślinnych.

3-4. Typy życiowe i formy ekologiczne roślin okrytonasiennych. Morfologia i anatomia pędu oraz korzenia.

5. Budowa i metamorfozy liści. Morfologiczno-anatomiczne cechy przystosowawcze w budowie liści do określonego środowiska.

6. Rozmnażanie płciowe jako warunek różnorodności organizmów. Przemiana pokoleń. Budowa kwiatu. Rozwój gametofitu męskiego i żeńskiego u okrytonasiennych. Zapylenie i podwójne zapłodnienie, powstawanie owoców i nasion.

7. Podstawy klasyfikacji organizmów, jednostki systematyczne, zasady nomenklatury botanicznej. Charakterystyka wybranych rodzin Angiospermae z wyróżnieniem gatunków chronionych we florze Polski.

8. Zakres i główne działy zoologii. Systematyka i taksonomia oraz nomenklatura zoologiczna.

9. Powstanie i historia życia na Ziemi. Fauna w biosferze. Różnorodność fauny krajowej.

10. Związki zwierząt. Interakcje antagonistyczne i nieantagonistyczne.

11. Rozmnażanie się i rozwój zwierząt.

12. Pokrycie ciała i układ ruchowy. Plany budowy ciała zwierząt.

14. Układ pokarmowy. Odżywianie się zwierząt – związek budowy układu z wymaganiami pokarmowymi i sposobem zdobywania pożywienia przez zwierzę.

15. Układ oddechowy, krążenia i wydalniczy w aspekcie ich budowy, rozwoju filogenetycznego i funkcji. Układy regulacyjne – układ nerwowy z narządami zmysłów i układ hormonalny

Ćwiczenia laboratoryjne:

1. Zasady mikroskopowania i przygotowania preparatów. Obserwacja struktur komórek roślinnych.

2. Przegląd wybranych tkanek roślinnych.

3. Budowa pierwotna pędu roślin jedno- i dwuliściennych.

4. Budowa pierwotna korzenia. Porównanie budowy anatomicznej korzenia roślin jedno- i dwuliściennych.

5. Budowa wtórna pędu i korzenia.

6. Morfologia i anatomia liści.

7. Rozmnażanie płciowe u okrytonasiennych (budowa: kwiatu, zalążni, główki pręcika, gametofitu męskiego i żeńskiego).

8. Rodzaje kwiatostanów. Klasyfikacja i budowa owoców. Typy nasion.

9. Pierwotniaki – przedstawiciele wiciowych, sarkodowych, sporowców i orzęsków. Znaczenie pierwotniaków w ekosystemach.

10. Płazińce – zagadnienia drapieżnictwa i pasożytnictwa; heterogonia. Wirki, przywry i tasiemce.

11. Obleńce – charakterystyka, ze szczególnym uwzględnieniem typu nicieni jako pasożytów roślin i zwierząt.

12. Pierścienice i mięczaki – przegląd gromad i ich znaczenie. Zagadnienia z hodowli bezkręgowców.

13. Stawonogi. Skorupiaki, szczękoczułkowce, owady - budowa morfologiczna, filogeneza i znaczenie w ekosystemach wodnych i lądowych.

14. Kręgowce – adaptacje do środowiska. Zwierzęta użytkowe i udomowione oraz łowne.

Struktura aktywności studenta:

zajęcia realizowane z bezpośrednim udziałem prowadzącego godz. 75, ECTS 3

w tym:

wykłady 30 godz.

ćwiczenia 40 godz.

konsultacje 2 godz.

udział w badaniach 0 godz.

obowiązkowe praktyki i staże 0 godz.

udział w egzaminie i zaliczeniu 3 godz.

praca własna (3 ECTS) 75 godz.

Podstawowa:

1. Szweykowska A., Szweykowski J. 2006. Botanika. Morfologia (tom 1), Botanika. Systematyka (tom 2). PWN, Warszawa

2. Jasnowska J, Jasnowski M, Radomski J. 1995. Botanika. Wyd. „BRASIKA”, Szczecin

3. Hempel-Zawitkowska J. 1998. Zoologia dla uczelni rolniczych. PWN, Warszawa

Uzupełniająca:

1. Joachimiak A, Smagowicz K, Gula R. Biologia w pigułce. Systematyka i ekologia. MOW Korona, Kraków

2. Schmidt-Nielsen K. 1997. Fizjologia zwierząt. Adaptacja do środowiska. PWN, Warszawa

3. Sulgostowska T., Bednarek A. 2001. Zoologia rolnicza (tom 1). Wydawnictwo SGGW, Warszawa

Wiedza:

- zna swoiste cechy komórek i tkanek roślinnych

- posiada wiedzę na temat budowy i funkcji organów oraz rozmnażania roślin okrytonasiennych

- zna formy ekologiczne roślin okrytonasiennych

- zna budowę oraz specyficzne przystosowania zwierząt do życia w zajmowanym środowisku

- identyfikuje najważniejsze taksony organizmów zwierzęcych o znaczeniu chorobotwórczym, sanitarnym i gospodarczym dla człowieka, a także gatunki chronione i bioindykatory czystości środowiska

Umiejętności:

- potrafi sporządzić roślinne preparaty mikroskopowe i dokonać ich analizy

- identyfikuje cechy przystosowawcze roślin do danego typu środowiska

- posiada umiejętność poprawnego wnioskowania

- wykonuje samodzielnie preparaty mikroskopowe organizmów zwierzęcych

- posiada umiejętność prawidłowego analizowania preparatów zwierzęcych mikro- i makroskopowych

Kompetencje społeczne:

- rozumie potrzebę pogłębiania wiedzy botanicznej i zoologicznej oraz dyskutuje jej znaczenie dla ochrony środowiska

- potrafi rozwiązywać stawiane problemy i efektywnie pracować w zespole

- ma świadomość różnorakiego znaczenia zwierząt i roślin w życiu człowieka

Wykłady:

egzamin pisemny - test wyboru i uzupełnienia tekstu, opisy rysunków

Przyjęto procentową skalę oceny efektów kształcenia, definiowaną w sposób następujący:

1. Ocena niedostateczna (2,0): wystawiana jest wtedy, jeśli w zakresie co najmniej jednej z trzech składowych (W, U lub K) przedmiotowych efektów kształcenia student uzyska mniej niż 50% obowiązujących efektów dla danej składowej.

2. Ocena dostateczna (3,0): wystawiana jest wtedy, jeśli w zakresie każdej z trzech składowych (W, U lub K) efektów kształcenia student uzyska przynajmniej 50% obowiązujących efektów dla danej składowej.

3. Ocena ponad dostateczna (3,5): wystawiana jest na podstawie średniej arytmetycznej z trzech składowych (W, U lub K) efektów kształcenia (średnio 61-70%).

4. Podobny sposób obliczania ocen jak przedstawiony w pkt. 3 przyjęto dla ocen dobrej (4,0 - średnio 71-80%), ponad dobrej (4,5 - średnio 81-90%) i bardzo dobrej (5,0 - średnio >90%).

Ćwiczenia laboratoryjne:

Studenci indywidualnie lub w zespołach dwuosobowych przygotowują lub analizują preparaty mikro- i makroskopowe. Każdy student prowadzi sprawozdanie z ćwiczeń w formie zeszytu koniecznego do uzyskania zaliczenia, w którym samodzielnie wykonuje rysunki i uzupełnia je odpowiednim opisem. Ocena podsumowująca z ćwiczeń jest średnią z ocen z sześciu kolokwiów cząstkowych (trzech z botaniki i trzech z zoologii).

Ocena końcowa=0,5 x ocena z egzaminu (wykłady) + 0,5 x ocena podsumowująca (ćwiczenia)

UWAGA: Prowadzący zajęcia, na podstawie stopnia opanowania przez studenta obowiązujących treści programowych danego przedmiotu, w oparciu o własne doświadczenie dydaktyczne, formułuje ocenę, posługując się podanymi wyżej kryteriami formalnymi.