Historia ziołolecznictwa

Celem przedmiotu jest zapoznanie studentów z wiedzą dotyczącą wykorzystania roślin leczniczych na przestrzeni dziejów, poczynając od czasów prehistorycznych do współczesnych. Opisane zostaną historyczne źródła wiedzy o ziołolecznictwie w starożytnej Europie, Egipcie, na Bliskim Wschodzie, w Chinach i Indiach. Studenci zapoznają się z surowcami leczniczymi i dziełami je opisującymi z czasów średniowiecznej i renesansowej Europy, ze szczególnym uwzględnieniem XVI-XVIII wiecznych polskich herbarzy oraz XVII i XVIII wiecznych dzieł poświęconych ziołolecznictwu, łącznie z pierwszymi farmakopeami. Podsumowaniem cyklu wykładów jest charakterystyka stanu obecnego i perspektyw rozwoju ziołolecznictwa w Polsce i na świecie.

Treści kształcenia

Ziołolecznictwo – definicja. Wykorzystanie surowców leczniczych w starożytnych cywilizacjach Żyznego Półksiężyca. Recepty kapłanów sumeryjskich i babilońskich (ok. XX w. p.n.e.), „medyczne” papirusy egipskie: papirus Ebersa, Smith’a, Hearsta, z Kahun (XX – XI w. p.n.e.).

Medycyna i ziołolecznictwo w starożytnej Grecji i Rzymu, dzieła Dioskoridesa ”De materia medica” i Pliniusza Starszego „Naturalis historia” jako źródła wiedzy o lekach roślinnych, Galen - twórca wiedzy o postaci leków.

Rozkwit nauki w Imperium Arabskim (VIII–XIV wiek), „El-Haui” Abu Bekr el Rhazi’ego i „El-Kanun” Avicenny - najważniejsze dzieła medyczne i farmaceutyczne.

Zakony benedyktynów i cystersów - średniowieczne ośrodki przechowujące i rozwijające starożytną wiedzę o roślinach leczniczych. Analiza źródeł literackich: „Physica” św. Hildegardy z Bingen, dzieł Albertusa Magnusa, „De Vegetabilibus” Arnolda de Villanovy.

Pięknie ilustrowane herbaria renesansowej Europy (Konrad von Megenberg – „Księga Natury”, 1497; Otto Brunfels – „Herbarium vivae eicones ad naturae imitationem”, 1530; Leonhart Fuchs - „De historia stirpium commentarii insignes”, 1542; Pietro Andrea Mattioli – „Commentaries on Dioscorides”, 1544) źródła wiedzy praktycznej o roślinach leczniczych.

Wielkie odkrycia geograficzne, szerokie otwarcie Europy na wiedzę o roślinach leczniczych, Dalekiego Wschodu i Nowego Świata. Chińskie księgi botaniczno-lekarskie pên t'hsao (II w. p.n.e. - XV w. n.e.), w tym Pên T'shao Kang Mu Li Shih-Chena - kanon tradycyjnej medycyny chińskiej. Ajurweda - tradycyjna medycyna hinduska, charakterystyka dzieł „Sushruta-samhita”, „Caraka samhita” i „Astanga hrdayam” – kanonu medycyny hinduskiej (VI w. p.n.e. – VII w. n.e.).

Specyfika tradycyjnej medycyny Ameryki Łacińskiej, bogactwo roślin leczniczych Nowego Świata, źródła wiedzy o roślinach leczniczych w prekolumbijskich cywilizacjach Ameryk (Kodeks de la Cruz-Badiano i Kodeks Florencki).

Polska literatura botaniczno-lekarska w XVI – XVIII wieku: herbarze Marcina Siennika, Marcina z Urzędowa, Szymona Syreńskiego, „Dykcjonarz roślinny” ks. Krzysztofa Kluka, dzieła Stanisława Jundziłła. Analiza budowy wybranych dzieł i monografii wybranych gatunków roślin leczniczych na tle wiedzy współczesnej.

Antidotaria, Dispensatoria, i Ricettaria jako pierwowzory farmakopei. Polskie farmakopee, historia i struktura, ze szczególnym uwzględnieniem surowców roślinnych. Rola leku roślinnego we współczesnej farmacji.

Szumowski W. 2005. Historia medycyny filozoficznie ujęta. Wyd. ANTYK.

„Panacea-Leki ziołowe”, Kwartalnik Centrum Fitoterapii w Gdańsku, wybrane artykuły.

Rostafiński J. 1888. Porównanie tak zwanych zielników Falimirza, Spiczyńskiego i Siennika. Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.

Syrenius S. 1613. Zielnik. Typographia Basilii Skalski, Krakow.

Biretowsk J.P. 1772. Wiadomość ciekawa o skutkach i mocy zbóż wszelakich, jarzyn i ziół różnych (…). Przemyśl.

Kluk K. 1876. Dykcyonarz roślinny. Wyd. Xs. Pijarów, Warszawa.

Identyfikuje najważniejsze źródła informacji o roślinnych surowcach leczniczych pochodzenia roślinnego w starożytnych cywilizacjach Żyznego Półksiężyca, Chinach i Indiach; Europie okresu średniowiecza i renesansu, Imperium Arabskim i Amerykach w czasach przedkolumbijskich.

Zna autów najważniejszych polskich dzieł traktujących o roślinach leczniczych i użytkowych z XVI-XVIII wieku, w tym tzw. herbarzy.

Zna treść monografii kilku roślinnych surowców leczniczych pochodzących z omawianych źródeł historycznych, wie jakie są właściwości lecznicze omawianych surowców i metody sporządzania leków roślinnych .

Zna definicję farmakopei, historię europejskich farmakopei i rolę jaką odegrały w rozwoju ziołolecznictwa.

Rozumie rolę jaką odegrała fitoterapia na przestrzeni dziejów człowieka, współcześnie oraz jakie są perspektywy jej rozwoju.

Rozwiązanie zadania problemowego