Ochrona przyrody

Program kursu obejmuje zagadnienia związane z organizacją i strukturą ochrony przyrody w Polsce i na świecie; w tym analiza ważniejszych treści obowiązujących ustaw i rozporządzeń oraz dyrektyw o znaczeniu międzynarodowym. Istotną treść przedmiotu stanowią zagadnienia o charakterze problemowym, jak rola korytarzy ekologicznych, spontaniczne procesy sukcesji, ochrona dużych drapieżników i ich znaczenie w przyrodzie, synantropizacja, inwazja gatunków obcych, czynna i bierna ochrona wybranych ekosystemów oraz gatunków roślin i zwierząt. Kurs obejmuje również aktualne zagadnienia z zakresu wdrażania międzynarodowej sieci Natura 2000 w Polsce i w Europie oraz ważniejsze problemy ochrony przyrody w lasach będących w zasięgu oddziaływania przemysłu. Zakres treści przdmiotu jest modyfikowany w zależności od zainteresowań studentów i potrzeb, wynikających z rozwoju nauki oraz zachodzących przemian w praktyce.

Wykład 1.

Czym jest ochrona przyrody? Rys historyczny ochrony przyrody w Polsce i na świecie. Najstarsze zarządzenia i ustawy.Definicja ochrony przyrody i jej główne cele. Związek ochrony przyrody z innymi dyscyplinami naukowymi oraz praktyką.

Wykład 2.

Organizacja ochrony przyrody w Polsce-aktualna struktura i stan zarządzania.Rola, funkcje i kompetencje organów i jednostek zarządzających ochroną przyrody.Organy opiniodawczo-doradcze. Organizacje pozarządowe. Fundusze wspierające ochronę przyrody. Ustawa o ochronie przyrody. Akty prawne. Konwencje i porozumienia międzynarodowe. Dyrektywy Rady EWG obowiązujące w Unii Europejskiej.

Wykład 3.

Formy ochrony przyrody. Kryteria wyboru obszarów chronionych, ich definicje wg IUCN. Cele, zasady i podstawy prawne tworzenia różnych form ochrony przyrody.

Wykład 4.

Naturalne procesy przyrodnicze – ich ochrona i znaczenie w ochronie przyrody. Spontaniczne procesy sukcesji, jako efekt zmian użytkowania ziemi. Korzyści i zagrożenia dla ochrony wybranych ekosystemów i gatunków. Potencjalne zagrożenia dla różnorodności biologicznej, jej uwarunkowania ekologiczne i sposoby jej ochrony. Czynna i bierna ochrona wybranych ekosystemów oraz gatunków roślin i zwierząt. Dotychczasowe sukcesy i porażki.

Wykład 5.

Znaczenie dużych ssaków drapieżnych w przyrodzie: rola selekcyjna, drapieżniki jako gatunki osłonowe. Wybrane elementy biologii i ekologii. Sposoby ich ochrony – konwencje międzynarodowe. Ochrona dużych drapieżników na obszarach chronionych i poza nimi. Problemy ochrony populacji transgranicznych. Wykorzystanie techniki do badań ekologicznych (telemetria, GPS, badania genetyczne). Synantropizacja gatunków - potencjalne zagrożenie dla człowieka i przyrody. Edukacja przyrodnicza jako ważny element ochrony dużych drapieżników.

Wykład 6.

Rola i znaczenie korytarzy ekologicznych. Zagrożenia dla wartości przyrodniczych wynikające z aktualnych przemian zachodzących w środowisku. Koncepcja, rodzaje i funkcje korytarzy ekologicznych. Zasady planowania korytarzy. Metody identyfikacji korytarzy i zasady ich ochrony. Przykłady korytarzy w skali regionalnej – koncepcje rozwiązań i problemy realizacji. Analiza istniejących korytarzy i możliwości wykorzystania ich przez różne gatunki zwierząt; warunki prawidłowego funkcjonowania.

Wykład 7.

Europejska sieć ochrony przyrody Natura 2000. Pojęcie, znaczenie i rodzaje różnorodności biologicznej oraz metody jej badania. Regiony Biogeograficzne Europy – zasięgi, zróżnicowanie i ich charakterystyka. Podstawy prawne tworzenia europejskiej sieci obszarów natura 2000. Analiza ważniejszych treści Dyrektywy Ptasiej i Dyrektywy Siedliskowej. Specjalne Obszary Ochrony Siedlisk (SOOS). Obszary Specjalnej Ochrony Ptaków (OSOP). Główne założenia przy identyfikacji typów siedlisk i gatunków Natura 2000. Aktualny stan wdrożenia sieci NATURA 2000 w Europie.

Wykład 8.

Problemy ochrony przyrody w Polsce w lasach będących w zasięgu oddziaływania przemysłu. Zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego, gleby i wód, procesy zamierania lasów; konsekwencje dla różnorodności biologicznej.

Wykład 9.

Problemy ochrony przyrody w Polsce w lasach będących w zasięgu oddziaływania przemysłu - cd.

Odpady - ich oddziaływanie na środowisko, segregacja, składowanie i utylizacja.

Biomonitoring - wykorzystanie organizmów z różnych grup systematycznych do oceny stanu środowiska.

Wykład 10.

Zagrożenia dla wartości przyrodniczych wynikające z aktualnych przemian zachodzących w środowisku: intensywny rozwój dróg i autostrad, rozproszenie i fragmentacja siedlisk.

Grzegorczyk M.(red.)2007. Integralna Ochrona Przyrody, Instytut Ochrony Przyrody. Krakow. ss.528; Gwiazdowicz D.J.(red.). 2005. Ochrona przyrody w lasach. cz.I. Ochrona zwierząt. Wyd. PTL. ss. 142; Gwiazdowicz D.J.(red.). 2005. Ochrona przyrody w lasach. cz.II. Ochrona szaty roślinnej. Wyd.PTL,ss.189; Herbich J.(red.)2004. Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000. Lasy i bory. Min.Środowiska. T.5. ss.344; Herbich J.(red.)2004. Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000.Murawy,łąki, ziołorośla,wrzosowiska,zarośla.Min.Środowiska.T.3. ss.244; Jędzrzejewska B.,Jędrzejewski W.2001.Ekologia zwierząt drapieżnych Puszczy Białowieskiej.Wyd.Naukowe PWN,ss.461; Mirek Z.Nikel A.,Paul W.,Wilk Ł.2005.Ostoje roślinne w Polsce.Ins.Botaniki PAN.Ss.358; Pullin A.S.2004. Biologiczne podstawy ochrony przyrody.Wyd.Naukowe PWN.W-wa. ss.393; Symonides E.2007.Ochrona Przyrody. Wyd.Uniw. Warszawskiego. ss.767; Wiśniewski J.,Gwiazdowicz D.J.2004.Ochrona Przyrody.Wyd.Akad.Roln.w Poznaniu.ss.458.