Gleboznawstwo leśne

Przedmiot obejmuje podstawy mineralogii, petrografii i geologii dynamicznej, w zakresie właściwości głównych minerałów skałotwórczych, właściwości skał glebotwórczych oraz wpływu czynników przeobrażających minerały i skały. Zasadniczą tematyką jest gleboznawstwo klasyczne, czynniki glebotwórcze, właściwości fizyczne, fizykochemiczne i chemiczne gleb oraz klasyfikacja gleb leśnych Polski. Efekty kształcenia: umiejętności w zakresie przewidywania właściwości skał w oparciu o skład mineralogiczny, właściwości gleb w oparciu o skały macierzyste i geomorfologię terenu, umiejętność oceny jakości gleby i podatności na odkształcanie, szczególnie na erozję i zagęszczanie, na podstawie właściwości fizycznych, fizykochemicznych i chemicznych oraz znajomość klasyfikacji gleb Polski jako podstawy typologii siedlisk leśnych oraz ogólna znajomość światowej bazy gleb – WRB.

Wykłady 36 godz.

Tematyka zajęć 1.Właściwości najważniejszych minerałów skałotwórczych skał magmowych.

2. Petrografia. Podział skał. Skały magmowe – formy występowania, krystalizacja magmy, systematyka skał magmowych, wartość glebotwórcza skał magmowych

3.Właściwości najważniejszych minerałów skałotwórczych skał osadowych

4.Geneza skał osadowych, etapy powstawania, działalność erozyjna rzek, wiatru, lodowców.

5.Właściwości, występowanie, wartość glebotwórcza najważniejszych skał osadowych klastycznych, chemicznych i organogenicznych

6.Budowa geologiczna Polski. Charakterystyka i właściwości glebotwórcze utworów plejstoceńskich i holoceńskich niżu polskiego, budowa geologiczna G. Świętokrzyskich, Sudetów i Karpat

7.Funkcje gleby w środowisku przyrodniczym. Gleba jako układ trójfazowy. Właściwości fizyczne: gęstość, porowatość, skład granulometryczny, struktura gleby, plastyczność i przylepność, zwięzłość, pęcznienie i kurczenie.

8.Postacie wody w glebie. Retencja wody użytecznej, gospodarka wodna gleb. Wymiana gazowa w glebie, skład powietrza glebowego. Cieplne właściwości gleb.

9.Właściwości sorpcyjne gleb. Rodzaje sorpcji: wymienna kationów, chemiczna, fizyczna, mechaniczna i biologiczna. Sorpcja anionów.

10.Odczyn i rodzaje kwasowości gleby. Kwasowość czynna i potencjalna (hydrolityczna i wymienna). Formy i wskaźniki toksyczności glinu w glebie. Buforowość gleb. Stosunki oksydacyjno-redukcyjne w glebach.

11.Substancja organiczna gleby, źródła i przemiany (mineralizacja i humifikacja). Związki humusowe gleby. Typy i odmiany próchnic leśnych.

12.Biologia gleby, metody oceny aktywności biologicznej i biochemicznej gleb.

13.Makro- i mikroelementy w glebie, formy składników mineralnych w glebie, związki kompleksowe w glebie, przyswajalność dla roślin.

14.Morfologia gleb. Klasyfikacja i systematyka gleb. Procesy glebotwórcze, poziomy glebowe i diagnostyczne.

15.Klasyfikacja gleb leśnych Polski. Właściwości oraz ocena wartości produkcyjnych: litosoli, regosoli, rankerów, arenosoli, pelosoli, rędzin i pararędzin.

16.Cechy diagnostyczne i wartość produkcyjna typów i podtypów czarnoziemów, czarnych ziem, gleb brunatnych, płowych, ochrowych, rdzawych i bielicowych

17.Cechy diagnostyczne i wartość produkcyjna gleb gruntowoglejowych, opadowoglejowych, mułowych, torfowych, murszowych, murszowatych, mad i gleb deluwialnych

18. Żyzność i produkcyjność gleb. Ilościowe miary żyzności gleb. Czynniki niszczące żyzność gleb. Zasady szacowania krytycznych ładunków polutantów dla gleb leśnych. Zmęczenie gleb.

Ćwiczenia kameralne i terenowe 44 godz.

Tematyka zajęć 1. Rozpoznawanie minerałów skał magmowych

2. Rozpoznawanie skał magmowych głębinowych i wylewnych

3. Rozpoznawanie minerałów skał osadowych i skał chemicznych

4. Rozpoznawanie skał osadowych klastycznych oraz skał metamorficznych

5. Oznaczanie gęstosci objętościowej gleby, porowatości oraz pojemności wodnej i powietrznej gleb

6. Nomenklatura i metody oznaczania składu granulometrycznego gleb

7. Metody oznaczania pH gleb, substancji organicznej i węglanów w glebie

8. Oznaczania kwasowości hydrolitycznej oraz sumy kationów zasadowych w glebie.

9. Oznaczanie kwasowości wymiennej i glinu ruchomego w glebie. Obliczanie dawki wapna dla gleb leśnych.

10. Rozpoznawanie typów i podtypów litosoli, regosoli, arenosoli, pelosoli, rankerów, pararędzin i rędzin z opisów i ilustracji barwnych oraz ocena ich żyzności i produkcyjności

11. Rozpoznawanie typów i podtypów: czarnoziemów, czarnych ziem, gleb brunatnych, płowych, z opisów i ilustracji barwnych oraz ocena ich żyzności i produkcyjności

12. Rozpoznawanie typów i podtypów: rdzawych, ochrowych, bielicowych, gruntowoglejowych i opadowoglejowych oraz ocena ich żyzności i produkcyjności

13. Rozpoznawanie typów i podtypów gleb: mułowych, torfowych, murszowych, murszowatych, mad rzecznych i gleb deluwialnych z opisów i ilustracji barwnych oraz ocena ich żyzności i produkcyjności.

1. Poznanie geologii, geomorfologii, typologii i sekwencji gleb terenów nizinnych na przykładzie Puszczy Niepołomickiej lub Dulowskiej (ćwiczenia terenowe, 6 h)

2. Poznanie geologii, geomorfologii, typologii i sekwencji gleb terenów wyżynnych na przykładzie Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej lub Miechowskiej (ćwiczenia terenowe 6 h)

3. Poznanie geologii, geomorfologii, typologii i sekwencji gleb terenów górskich na przykładzie Karpat fliszowych (ćwiczenia terenowe, 6 h)

Podstawowa

1. Brożek S. 2017. Gleboznawstwo leśne. Wydawnictwo UR w Krakowie.

2. Mocek A. [red]. 2014. Gleboznawstwo. PWN Warszawa.

Uzupełniająca

1. Bednarek R., H. Dziadowiec, U. Pokojska, Z. Prusinkiewicz. 2004. Badania ekologiczno-gleboznawcze. WN PWN Warszawa.

2. Bednarek R., Prusinkiewicz Z. 1993. Geografia gleb. PWRiL, W-wa;

3. Klasyfikacja gleb leśnych Polski 2000. Centrum Informacyjne Lasów Państwowych, W-wa;

4. Klimaszewski M 1994. Geomorfologia Polski, t. 1 i 2, PWN, W-wa;

5. Książkiewicz M 1968. Geologia dynamiczna. Wyd. Geol., W-wa;

6. Stupnicka K 1989. Geologia regionalna Polski. Wyd. Geol., W- wa

WIEDZA − absolwent zna i rozumie:

Zna skład chemiczny i właściwości minerałów skałotwórczych oraz skład mineralny i właściwości skał glebotwórczych, rozumie związek pomiędzy właściwościami skał a właściwościami gleb LES_W05 R

Zna funkcje gleb w środowisku przyrodniczym oraz rozumie przebieg i uwarunkowania procesów niszczących lub polepszających żyzność gleb LES_W05 R

Zna i rozumie związki między skałą macierzystą, typem i podtypem gleby a warunkami siedliskowymi LES_W05 R

UMIEJĘTNOŚCI − absolwent potrafi:

Analizować właściwości minerałów, skał i gleb, oceniać żyzność gleb, planować zabiegi poprawiające żyzność gleb LES_U01

LES_U05 R

Wykonać samodzielnie opis profilu glebowego i wykonać diagnozę glebową i siedliskową LES_U05 R

KOMPETENCJE SPOŁECZNE − absolwent jest gotów do:

Jest gotów, opierając się na różnorodnych przesłankach, do samodzielnego wykonania diagnozy przydatności siedliskotwórczej gleb LES_K02 R

Sposoby weryfikacji oraz zasady i kryteria oceny

wykład.Test składający się w części jednokrotnego wyboru oraz pytań wymagających krótkiego uzupełnienia i pytań opisowych (minimum 60% poprawnych odpowiedzi w celu uzyskania oceny 3.0); udział oceny z egzaminu w ocenie końcowej wynosi 60%.

ćwiczenia.Sposoby weryfikacji oraz zasady i kryteria oceny Zaliczenie ćwiczeń kameralnych podzielone na trzy składowe: (i) rozpoznawanie skał i minerałów, (ii) kolokwium z ćwiczeń analitycznych, test z rozpoznawania typów gleb. Zaliczenie z ćwiczeń terenowych w formie krótkiej odpowiedzi w terenie. udział oceny z zaliczeniowej ćwiczeń w ocenie końcowej wynosi 40%.