Zoologia leśna

Celem kursu jest poznanie zwierząt występujacych w ekosystemach lesnych oraz z różnych względów ważnych dla człowieka. Zwierzeta i ich znaczenie w funkcjonowaniu lasu omawiane są w porządku systematycznym - od pierwotniaków i prymitywnych bezkręgowców, poprzez nicienie, pierścienice, mięczaki, stawonogi (z pominięciem owadów), po kręgowce - z szczególnym uwzględnieniem ptaków i ssaków. Ćwiczenia audytoryjne, a także ćwiczenia przeprowadzone w muzeum przyrodniczym i w ogrodzie zoologicznym, służą przede wszystkim zdobyciu umiejętności rozpoznawania ważnych grup i gatunków zwierząt lesnych i towarzyszacych człowiekowi oraz oznak ich bytowania w lesie.

Przedmiot realizowany jest w formie wykładów (15 godz., tj. 7,5 wykładu) oraz ćwiczeń o charakterze głównie audytoryjnym (19 godz., tj. 9,5 ćwiczenia).

Wykłady

Wyklad 1. Wprowadzenie do zoologii: dyscypliny zoologiczne, bogactwo świata zwierząt, rola ekologiczna zwierząt w lesie - znaczenie edafonu glebowego oraz saprofagów i drapieżców. Podstawowe taksony i zarys systematyki świata zwierząt.

Wykład 2-4. Bezkręgowce. Systematyczny przegląd swiata zwierząt z szczególnym uwzględnieniem taksonów i gatunków ważnych dla funkcjonowania ekosystemów leśnych. Pierwotniaki, robaki płaskie i obłe, pierścienice, stawonogi (z pominięciem owadów), mięczaki i inne "mniejsze" typy.

Wykład 5-7,5. Kręgowce. Systematyka i charakterystyka najwazniejszych taksonów. Rola ekologiczna w lesie i w innych ekosystemach oraz znaczenie dla człowieka. Przegląd najważniejszych rzędów, rodzin i gatunków rodzimych oraz wybranych obcych. Ryby Pisces, płazy Amphibia, gady Reptilia, ptaki Aves i ssaki Mammalia.

Ćwiczenia

Ćwiczenia prowadzone są w sali własnej Zakładu Zoologii Leśnej i Łowiectwa, a także w Muzeum Zoologicznym UJ i w krakowskim ogrodzie zoologicznym. Przeznaczone są na naukę rozpoznawania podstawowych grup i gatunków zwierząt, z szczególnym uwzględnieniem krajowych zwierząt lesnych, przy pomocy materiałów dydaktycznych (zakonserwowane okazy zwierząt, skóry, czaszki i in.) oraz kluczy do oznaczania. Tematyka poszczególnych ćwiczeń: (1) bezkręgowce pasożytnicze i leśne, (2) tropy i ślady zwierząt, (3) płazy i gady, (4 i 5) rozpoznawanie ptaków, (6 i 7) rozpoznawanie ssaków (czaszki i skóry ssaków, drobne gryzonie w wypluwkach sów), (8) systematyka i zróżnicowanie świata zwierząt (muzeum przyrodnicze UJ), (9-9,5) zoogeografia i ochrona zagrożonych gatunków (ogród zoologiczny).

- Jamrozy G., Tomek A, 1990. Zoologia dla leśników, skrypt do ćwiczeń. Wyd. AR w Krakowie.

- Jamrozy G. 1990. Klucze do oznaczania kręgowców i niektórych oznak ich bytowania. Materiały do ćwiczeń z zoologii lesnej. Wyd. AR w Krakowie.

- Hempel-Zawitkowska J. (red.) 2000. Zoologia dla uczelni rolniczych. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

- Burnie D. (red.) 2003. Królestwo zwierząt. Nowa ilustrowana encyklopedia zwierząt świata. Darling Kindersley Book, London; Świat Książki, Warszawa.

Wiedza:

Potrafi opisać najważniejsze etapy rozwoju zoologii – od starożytności po czasy nowożytne – a także wskazać największych twórców, którzy przyczynili się do rozwoju tej dziedziny wiedzy.

Zna i potrafi objaśnić ekologiczną rolę zwierząt w ekosystemie – od mikroskopijnych bezkręgowców po duże kręgowce. Opisuje powiązania troficzne, rolę roślinożerców, saprofagów i drapieżców, znaczenie edafonu glebowego. Tłumaczy jakie jest znaczenie zwierząt dla człowieka.

Potrafi wskazać stanowisko systematyczne i określić takson najważniejszych grup zwierząt odgrywających istotną rolę w funkcjonowaniu leśnych biocenoz oraz z różnych powodów ważnych dla człowieka. Potrafi scharakteryzować te grupy i objaśnić ich znaczenie.

Potrafi rozpoznawać podstawowe gatunki kręgowców – płazów, gadów, ptaków i ssaków – występujących w naszych lasach i w innych środowiskach lądowych. Potrafi wskazać gatunki chronione, zagrożone, łowne oraz obce faunistycznie.

Potrafi wymienić znane gatunki dużych ssaków i ptaków charakterystycznych dla poszczególnych krain zoogeograficznych, wskazuje na podobieństwa i różnice faunistyczne, podaje przykłady taksonów endemicznych.

Umiejętności:

Ocenia bogactwo i skład gatunkowy fauny kręgowców zasiedlających lasy i inne środowiska, na podstawie bezpośrednich obserwacji i identyfikacji najważniejszych gatunków.

Ocenia częstość występowania i skład gatunkowy leśnych kręgowców na podstawie znajomości ich tropów i innych oznak występowania w terenie.

Kompetencje społeczne:

Świadomość i wrażliwość na potrzeby zwierząt żyjących w lasach oraz innych środowiskach lądowych, w tym przekształconych przez człowieka. Zdolność do kształtowania właściwych postaw wobec zwierząt wśród współpracowników i osób najbliższych.

Wykład:

egzamin pisemny ograniczony czasowo, test jednokrotnego wyboru, egzamin ustny bez dostepu do podręczników

ćwiczenia laboratoryjne, ćwiczenia terenowe - sprawdzian wiedzy, sprawdzian umiejętności (rozpoznawania gatunków), zaliczenie/ocena pracy pisemnej, recenzji, eseju